Is kindergeld wel de beste oplossing? – Maurits Vande Reyde

Maurits Vande Reyde is voorzitter van Jong VLD en kinderloos. Volgens hem is kinderbijslag niet het beste systeem om te zorgen voor een samenleving waarin elk kind gelijkwaardige startkansen heeft.

Beste ouder, ik heb niets tegen kinderen, integendeel. Als single heb ik geen enkel probleem te betalen om uw Victors en Emma’s vooruit te helpen in het leven. Zij zijn de toekomst. Ook die van mij. Kinderen zijn het meest waardevolle wat we hebben. De wetenschappers, loodgieters en zevenkampsters die voor een betere samenleving gaan zorgen. Kinderen zijn daarom een investering, geen kost. Hoe meer kansen ze op heel jonge leeftijd krijgen, hoe beter. Ik betaal daar dolgraag aan mee.

Alleen: kinderbijslag zorgt er niet voor dat kinderen die allerbeste kansen krijgen. Daarom dat het tijd is om de logica ervan in vraag te stellen. Mocht het vandaag niet bestaan, ik betwijfel of iemand het ooit zou uitvinden. Ouders betalen meestal al een pak belastingen. Daar krijgen ze dan een klein beetje voor terug per kind. Of ze het echt nodig hebben, hoe en aan wat die centen worden uitgegeven: maakt amper uit. Jaarlijks geeft de overheid op die manier 3,6 miljard euro uit aan kindergeld, gewoon blind gegeven. Een gigantische som is dat.

Geld op zich gaat helaas geen enkel kind de kansen geven die het nodig heeft. Zou het niet veel logischer zijn om als overheid te investeren in de dingen die dat wel doen?

Met die kolossale zak kindergeld zijn de mogelijkheden eindeloos. Het nijpend plaatstekort in scholen bijvoorbeeld. Hoe vreemd is het dat het volledige budget voor basis-en kleuteronderwijs minder groot is dan de enorme brok kindergeld? We vinden het belangrijk dat kinderen vroeg naar de kleuterschool gaan. Terecht. Daar krijgen ouders zelfs éxtra kindergeld voor. Tegelijkertijd tikt de OESO ons wel op de vingers omdat scholen voor de allerkleinsten veel te weinig middelen krijgen. Wel kindergeld dus, geen voldoende centen voor de beste start in het onderwijs. Daar klopt iets niet. Hier vlakbij verschijnt er jaarlijks een tentenkamp voor de schoolpoort met kamperende ouders. Ik wou ze graag de vraag stellen of ze het kindergeld voor hun kroost niet zouden willen inruilen voor eeuwig zorgeloos onderwijs van het hoogste niveau. Met het budget van kindergeld kunnen we daar probleemloos voor zorgen.

Zelfde verhaal bij de begeleiding en opvang van kinderen met een mentale beperking. Veel schrijnende verhalen daarover ontvangen naar aanleiding van de vraag die ik stelde op Facebook.

Ouders die hun zaak moeten stoppen omdat ze geen opvang vinden voor een zwaar autistische zoon. Wat krijgen ze wel? Juist: extra kindergeld. Hier, neem maar. En trek dan een beetje uw plan. Zonder dat geld kunnen ze niet rondkomen. Maar met het geld is er nog steeds geen oplossing voor hun zoon. Ik denk dat er beter mogelijk is.

Sportzalen, voldoende kinderopvang, geen klasgenoten met een lege maag: het zijn nog allemaal dingen die kinderen echt kansen geven in het leven. En ja, zoals er enkelen terecht opmerkten: in een ideale wereld gebeurt dat allemaal al, zonder dat kindergeld moet verdwijnen. Helaas is geen enkele begroting oneindig. Keuzes zijn onvermijdelijk. Die voor kindergeld is volgens mij niet de juiste. Vergelijk het met de jeugdopleiding van een voetbalclub. Investeren in goede velden, de beste trainers en mentale begeleiding geeft veel meer kans op betere spelers dan voetbalouders gewoon wat dom geld toestoppen.

Veel mensen waren gechoqueerd door ons voorstel. Ik begrijp dat. Kindergeld behoort nog tot één van de weinige zekerheden in onze relatie tot met wat de overheid neemt en geeft. Uit de reacties op Facebook zag ik veel terechte bezorgdheden. Schaf kindergeld af en je vergroot gegarandeerd de kans op kinderarmoede, bijvoorbeeld. Dat klopt ogenschijnlijk. 1 op 5 kinderen loopt bij ons dat risico. Hebben geen geschikte plaats voor huiswerk. Kunnen zich amper nieuwe kleren veroorloven. Moeten het doen zonder vakantietrips. Daarvoor maakt kindergeld op dit moment het verschil op ofwel leven, ofwel overleven. Schaf kindergeld zomaar af en je vergroot volgens studies dat risico ineens met een dikke 7%. Kindergeld afschaffen is dan duidelijk onmenselijk, toch?

Wel, ik durf het te betwijfelen. Ondanks de massale kinderbijslag is er geen spectaculaire daling van de kinderarmoede. Mocht het echt het wondermiddel tegen armoede zijn, dan toont dat zich tot nu toe niet in de cijfers. De efficiëntie van het systeem om kinderarmoede terug te dringen is op z’n zachtst gezegd twijfelachtig. Het vormt hoogstens een grendel om het niet verder te doen stijgen. Ik vraag me af of we ons daar in welvarend Vlaanderen tevreden mee moeten stellen.

Volgens een studie van Wim Van Lancker (UAntwerpen) profiteren lage inkomens amper van onze welvaartsgroei. De adviesraden van de Vlaamse Regering leverden al onnoemelijk veel commentaren over de inefficiëntie en complexiteit van het kindergeldsysteem. Blijven we dan geloven dat het de goede manier is om kinderen een betere toekomst te geven? Is investeren in zaken die echt kansen bieden op sociale mobiliteit geen beter idee dan simpelweg wat geld toestoppen?

Hier een praktisch voorbeeld om die vraag te beantwoorden. Ouders in kansarmoede maken amper gebruik van kinderopvang. Omdat het te duur, te complex, te lang wachten is. Nochtans blijkt uit een recente studie in 11 Europese landen dat kinderopvang een geweldig krachtig instrument is om kinderen in armoede betere startkansen te geven. Het stimuleert de taalontwikkeling, sociale vaardigheden en zoveel meer. Ouders kunnen op hun beurt aan het werk gaan of een opleiding volgen. Gratis kinderopvang in plaats van gratis geld: schiet me dood, volgens mij is dat een veel betere armoedebestrijder. Dat is maar één voorbeeld, ik zou er tien kunnen geven.

Eerlijk gezegd: alwetend over de effecten van het alternatief ben ik niet. Hoge of lage inkomens: uit de reacties blijkt dat niemand iets “afgenomen” wil worden. Dat is begrijpelijk. Want welke garanties zijn er dat wat mensen verliezen in de portemonnee vele keren meer gaat opleveren voor de kansen van hun kinderen? In dit land van versleten structuren: niet veel alvast. Er zal daarom alleen al onrealistisch veel politieke moed nodig zijn om nog maar een discussie op gang te brengen.

Toch is het nodig, ondanks alle kritiek.

Ik zou graag in een samenleving leven waarin alle kinderen gelijkwaardige startkansen hebben. Kinderen in armoede zouden daarvoor net de grootste kans op sociale mobiliteit moeten hebben. Kinderbijslag heeft in dat opzicht gewoon te weinig verwezenlijkt om het niet in vraag te stellen. Tijd dus dat we dat eindelijk wel doen.
 

VRT Nieuws wil op deredactie.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.