Hoe beschermen de VS en bondgenoten zich tegen raketten?

Tijdens de Tweede Wereldoorlog leerden de Britse luchtafweer en piloten om Duitse V-1's, de voorlopers van kruisraketten, uit de lucht te schieten. Tegen ballistische raketten als de V-2 hadden die evenwel geen verweer. Technologie staat niet stil en hand in hand met de ontwikkeling van rakettechnologie zagen ook antiraketsystemen het licht.

Erg ambitieus was het Strategic Defence Initiative (SDI) -beter bekend als "Star Wars"- waarmee VS-president Ronald Reagan in 1983 mee uitpakte, een raketschild met radars, raketten en lasers die in de ruimte vijandelijke kernraketten moesten vernietigen. SDI bleek te duur en de technologie was er in de jaren 80 niet klaar voor.

Meer succesvol waren de Patriots waarmee Amerikaanse militairen in Israël de Scud-raketten van Saddam Hoessein neerschoten tijdens de oorlog om Koeweit in 1991. Waren die dan niet altijd accuraat, dan zijn die Patriots intussen wel fors geëvolueerd, want in tegenstelling tot de jaren 80 is een antiraketschild nu wel technisch mogelijk. Meer nog: die zijn zelfs al operationeel in de Verenigde Staten, Israël, Japan en Zuid-Korea, maar ook in NAVO-verband in Europa.

De VS spreken daarbij een "multi layered defense", een verdediging in verschillende lagen. Grosso modo zijn dat vier systemen, al naargelang de dreiging. 

De Patriots die vandaag opgesteld staan, lijken op de batterijen van de jaren 90, maar zijn veel meer geavanceerd zoals vervat in hun naam, PAC-3 of Patriot Advanced Capability. 

Ze bestaan -zoals de meeste antiraketsystemen- uit drie modules: een radar die inkomende raketten opmerkt, een commandopost die de gegevens analyseert en tegenmaatregelen neemt en dan de Patriot zelf die de inkomende raket neerhaalt wanneer die aankomt.

De Patriots werden ontwikkeld uit luchtafweer, maar worden nu vooral gericht op tactische raketten voor de korte en middellange afstand. Concreet gaat dat dan over raketten met een reikwijdte van 300 tot 1.000 kilometer.

U zult in onze berichten al wel de naam THAAD hebben zien opduiken. Dat hypermoderne Amerikaanse systeem is wegens de dreiging van Noord-Koreaanse raketten eerder al opgesteld in het VS-eiland Guam in de Stille Oceaan, maar ook in Japan en meer recent in Zuid-Korea.

THAAD staat voor Terminal High Altitude Area Defense en onderschept inkomende raketten voor kort, middellange en "intermediate" reikwijdte tot 5.500 kilometer. Ook hier is er een keten van radars, commandoposten en raketten zelf.

Een THAAD-raket heeft geen explosieve kop, maar schiet de inkomende raket gewoon uit de lucht als die op het laatste traject opnieuw de atmosfeer binnenkomt en dat tot op een hoogte van 150 kilometer. THAAD heeft nog een andere functie: de radar kan ook voor spionage gebruikt worden en het is vooral daarom dat China dat systeem niet graag in Zuid-Korea opgesteld ziet.

In de Griekse mythologie duikt de naam Aegis op als een "schild" of "beschermamulet" dat onder meer door de goden Zeus en Athena gebruikt zou zijn.

Bij de huidige oorlogvoering is Aegis de naam van een radar- en antiraketsysteem dat voor de Amerikaanse marine ontwikkeld werd maar intussen ook op land gestationeerd kan worden. Aegis is erg veelzijdig en kan gebruikt worden om raketten van middellange en intermediaire afstand te onderscheppen in de ruimte. Omdat het systeem meestal op schepen geïnstalleerd is, is het zeer mobiel.

Het maakt daarbij gebruik van verschillende types van SM-3-onderscheppingsraketten. Eén daarvan zou ook geschikt zijn om intercontinentale raketten op grote hoogte in de ruimte te vernietigen. Aegis wordt gebruikt door de VS, door Japan en Australië, door VS-schepen voor de kust van Korea en in NAVO-verband ook als onderdeel van het raketschild dat Europa moet beschermen tegen raketten uit Iran. 

Ground-Based Midcourse Defense (GMD) is specifiek gericht tegen intercontinentale ballistische raketten (ICBM's) die al dan niet kernkoppen kunnen vervoeren. Het is net dat type raket dat Noord-Korea nu zou ontwikkeld hebben en waar er onrust over bestaat.

In principe moet dat GMD in staat zijn om raketten in de drie fasen van hun vlucht te onderscheppen: net na de lancering, in "midcourse" tijdens hun hoogste vlucht in de ruimte en in de "terminal phase" als de raket atmosfeer opnieuw binnenkomt.

Dat systeem is operationeel: de VS hebben twee stations voor radar- en raketafweer in Fort Greely in Alaska en op de luchtmachtbasis Vandenberg in Californië. U ziet dat de westkust van de VS afgedekt wordt en dat is met Noord-Korea natuurlijk geen toeval. Enkele weken geleden werd een succesvolle test ondernomen met een ICBM die vanuit het Amerikaanse atol Kwajalein in de Stille Oceaan werd afgevuurd op Amerika en werd onderschept door een antiraketraket vanop Vandenberg.

Er is nog een laatste afweermiddel tegen vijandige raketmogendheden: afschrikking met verwoestende nucleaire vergelding in geval van een aanval. "Massive retaliation" veronderstelt dat de aangevallen mogendheid ook na een aanval over voldoende raketten en bommen beschikt om de aanvaller te vernietigen. In de crisis rond Korea is dat het geval gezien de machtsverhoudingen tussen de VS en Noord-Korea. 

Tijdens de Koude Oorlog bestond het concept "Mutually Assured Destruction" (wederzijdse gegarandeerde vernietiging), terecht afgekort als MAD. Elke grootmacht moest toen over voldoende kernwapens en raketten beschikken om elke aanvaller gelijk te vernietigen. Die permanente angst regeerde decennia, maar weerhield Amerika en de Sovjet-Unie om elkaar rechtstreeks in de haren te vliegen. Dat de leiders van beide staten zich de verschrikking van WO2 herinnerden, hielp ook een beetje.

Al de hierboven beschreven systemen zijn operationeel en hebben succesvolle tests achter de rug, onlangs zelfs nog. Dat wil echter niet zeggen dat ze 100% accuraat zijn en dat alle raketten vanuit Noord-Korea onderschept kunnen worden. Daarom zou Noord-Korea ook dreigen met vier raketten gericht op Guam om de kansen te verhogen dat er één door de mazen van het Aegis-net glipt.

Wel beschikt de VS over een veelvoud van de vernietigingsmacht van Noord-Korea en bovendien zijn die systemen van het communistische land wellicht niet zo verfijnd en in aantal beperkt. Overigens zou een escalatie ook leiden tot conventionele oorlogvoering in Korea zelf. Bij de vorige oorlog in de jaren 50 zijn daar 36.000 Amerikanen gesneuveld, maar vooral ook twee miljoen Koreanen gedood, de meesten onder hen waren burgers.

Noord-Korea "vanaf midden augustus" klaar om Amerikaans eiland Guam te bombarderen

Waarom is het eiland Guam van belang voor de VS en Noord-Korea?