Vlaamse grondwet: realistisch project of wensdroom?

Nieuw is het pleidooi van Bourgeois voor een Vlaamse grondwet niet, want in januari zei hij al eens hetzelfde tijdens een toespraak tot de Vlaamse Volksbeweging. De Vlaams-nationalistische achterban van de N-VA verteert de huidige communautaire stilstand moeilijk en lijkt de partij van Bart De Wever en Geert Bourgeois wat op te jagen.

Een Vlaamse grondwet: hoe gaat dat concreet in zijn werk? Er zijn twee mogelijkheden, zo blijkt. "Ofwel blijft men binnen de bestaande grondwettelijke bepalingen en werkt men met een bijzondere wet in het federaal parlement en vervolgens met een bijzonder decreet in het Vlaams Parlement", legt grondwetspecialist en oud minister Johan Vande Lanotte (SP.A) uit. "Dat moet dan wel telkens met een tweederdemeerderheid." De tweede mogelijkheid is artikels van de grondwet voor herziening vatbaar verklaren, met een gewone meerderheid in het parlement, waarop het volgende parlement de grondwet effectief kan veranderen, met een tweederdemeerderheid.

Echt hard wil de N-VA het voorlopig niet spelen. "Je moet het in zijn context zien",  zegt Vlaams fractieleider Matthias Diependaele. "Het gaat om een persoonlijk standpunt van Bourgeois dat hij naar voor brengt in een lezing bij de voorstelling van een handboek. Het is niet verboden over de dingen na te denken en het gaat evenmin om een onmiddellijke vraag."

Aan Franstalige kant lijken ze het proefballonnetje van Bourgeois ook niet echt au sérieux te nemen. "Ach, het gaat vooral over symbolen", is te horen in MR-kringen. "Af en  toe moeten ze hun Vlaamse vlag uithalen en er eens mee rondlopen. Het is vooral show."

"Er is afgesproken dat we het tijdens deze legislatuur niet over het communautaire zullen hebben", luidt de reactie van de MR, de partij van de premier en de enige Franstalige coalitiepartner. "Dat betekent dat we er niet over praten."

Toch is de N-VA niet van plan om het bij vage plannen te laten. "Tegen 2019 willen wij een aantal grondwetsartikelen voor herziening vatbaar laten verklaren", zegt Vlaams fractieleider Matthias Diependaele (N-VA). "Ik hoor trouwens ook meer en meer uitspraken van Waalse politie over natievorming." Diependaele verwijst onder meer naar een uitspraak van Waals minister-president Paul Magnette (PS) over Waals-Brusselse natievorming. "Wij hebben de realiteit aan onze kant. De rest zal wel volgen."

Of dat laatste klopt, zal nog moeten blijken. "We zullen wel zien wat de N-VA in 2019 voorstelt, maar u moet weten dat wij als Franstalige partij gehecht zijn aan de eenheid van België", zegt de MR. "Wij zullen zeker niet zomaar alles aanvaarden."

"Dit is nu al de zoveelste keer dat de N-VA zoiets voorstelt", reageert CDH. "We nemen daar nota van, maar wij houden ons met de belangrijke dingen bezig."

"Dit lijkt me vooral opnieuw een onderdeel van het rookgordijn dat de N-VA optrekt om het niet over hun rampzalige socio-economische en budgettaire politiek te hebben", reageert oppositiepartij PS. Volgens de Franstalige socialisten is een Vlaamse of Waalse grondwet niet de eerste bezorgdheid van de mensen. "Er is bovendien nog veel werk, ook in Vlaanderen, om de 6de staatshervorming volledig uit te voeren. Het is dus niet het moment om met nieuwe institutionele hervormingen te beginnen en om daarvoor artikels uit de grondwet voor herziening vatbaar te verklaren." Geen prioriteit, dus.

De Vlaamse coalitiepartners van de N-VA zijn al evenmin enthousiast. CD&V schermt met het Vlaams Handvest, dat al dateert van 2012 en waardoor volgens de partij nu al enkele concrete stappen kunnen worden gezet. Dat moet dan wel gebeuren via een resolutie in het Vlaams Parlement. Vooral een symbolische stap, met andere woorden.

Dat zien dan weer bij de N-VA niet zitten. "Het Handvest is een project van de vorige Vlaamse meerderheid", zegt Matthias Diependaele. "Een Vlaamse grondwet moet een project zijn waar zich een hele gemeenschap kan achter scharen ."

Van die "hele (Vlaamse) gemeenschap" blijkt voorlopig nog geen  sprake. Open VLD verwijst gortdroog naar "een gelijkaardige oefening die federaal bezig is, een debat in de Kamer over de grondwet". "Daarop ligt focus nu", luidt de afgemeten reactie van de Vlaamse liberalen.

Over al dan niet samenvallende verkiezen zijn de violen bij de Vlaamse meerderheid al evenmin gestemd. N-VA en CD&V willen ervan af, maar Open VLD zegt duidelijk altijd al pro samenvallende verkiezingen te zijn geweest.

Ook bij de SP.A bekijken ze het voorstel van Bourgeois met heel wat scepsis. "Blijkbaar vreest hij (Bourgeois, nvdr.) dat de volgende - samenvallende - verkiezingen niet voldoende over hem en zijn regering zullen gaan", reageert Vlaams fractieleider Joris Vandenbroucke. "Een tip voor de minister-president om van dat complex af te raken: voer beleid. Leg een visie op tafel over de nieuwe bevoegdheden die u in de schoot zijn gevallen". Eenzelfde geluid bij Groen. "Het communautaire is niet waar onze burgers vandaag van wakker liggen. Er zijn zoveel andere nijpende uitdagingen", zegt Vlaams fractieleider Björn Rzoska.

Hoe dan ook zal de N-VA ongetwijfeld nog heel wat moeten inbeuken op de communautaire weigerachtigheid van zowel Vlaamse en Franstalige coalitiepartners als de Vlaams-nationalistische partij een eind wil maken aan de huidige communautaire stilstand. Met het risico dat we in 2019 afstevenen op een nieuwe marathonformatie na de volgende federale en regionale verkiezingen.