"Gerecht dreigt failliet te gaan"

Net als de rest van de overheid ontsnapt ook justitie niet aan de besparingen. Van 2 miljard euro in 2014 daalt het totale budget naar 1,6 miljard dit jaar. Nochtans blijft de gerechtelijke achterstand aanzienlijk, heeft justitie voor 101 miljoen euro aan achterstallige facturen opgestapeld en kampen zowat alle hoven en rechtbanken met een personeelstekort.

Concreet telde België eind 2013 nog slechts 1.627 rechters, waar dat er eigenlijk 1.716 moesten zijn. Bij de griffies ging het volgens de laatste cijfers om 4.289 voltijdse equivalenten, wat er volgens Lola Boeykens van het college eigenlijk 4.836 moesten zijn.

De meeste korpsen zijn momenteel slechts voor tachtig à negentig procent ingevuld. Het magistratenkorps van de Nederlandstalige rechtbank van koophandel van Brussel bedraagt voor dit jaar zelfs maar 65 procent van het wettelijke kader, bij het arbeidshof Luik is dat zeventig procent. "En de besparing moet nog beginnen." Volgens Boeykens betekenen de vooropgestelde besparingen grofweg nog eens 340 magistraten en een duizendtal personeelsleden minder tegen 2019.

Maar naast dat historisch tekort vergt ook de hervorming naar meer autonomie extra middelen, onderstreept collegevoorzitter Jean-Louis Desmecht. Naast twee nieuwe colleges - één voor de hoven en rechtbanken en één voor het openbaar ministerie - werden immers ook directiecomités opgericht in de 49 gerechtelijke entiteiten, en er kwam een dienst om hen te ondersteunen en de beslissingen van de colleges uit te voeren. De dienst beschikt echter over te weinig mensen, terwijl ook vervanging nodig is voor gedetacheerde leden van het college.

Naast een volledige invulling van de wettelijke kaders, dringen de hoven en rechtbanken aan op de broodnodige informatisering van justitie en meer tijd en nuance in de besparingsvoorstellen. Maar ook een kerntakendebat is nodig, waarbij bijvoorbeeld de organisatie van de verkiezingen in het vizier komt. En waarom geen deel van de inkomsten die justitie oplevert - zoals rolrechten of verbeurdverklaringen - laten terugvloeien naar de werking van de rechterlijke macht? Beheersovereenkomsten afsluiten vanaf 1 januari 2017 is in elk geval onrealistisch, luidt het.

Het College van Hoven en Rechtbanken beseft dat het niet als enige met uitgestoken hand bij de federale regering aanklopt. "Maar een minimaal aanvaardbare werking van de hoven en rechtbanken, die de derde pijler van de rechtsstaat uitmaken, is in gevaar." Minister van Justitie Koen Geens liet in december verstaan dat hij het besparingsritme wil aanpassen, maar dat alleen zal niet voldoende zijn, besloot Desmecht. Het budget van 2 miljard euro moet ook dit jaar minstens behouden blijven.

Hun eisen kracht bijzetten met stakingen of andere acties, zijn de hoven en rechtbanken niet meteen van plan. "Staken stelt de problemen enkel uit", argumenteerde Desmecht. "Wel zijn we op zoek naar pistes om ons terug te plooien op onze kerntaken." En hoe dan ook laten de acties zich "ongewild vandaag al voelen", verwees collega Serge Wynsdau nog naar de huidige gerechtelijke achterstand en de sluiting van kamers bij sommige rechtbanken.

Minister van Justitie Koen Geens neemt akte van de roep om extra middelen van het College van Hoven en Rechtbanken. Hij belooft de voorstellen van het college mee te nemen in de komende gesprekken over de beperking van de werklast en het kerntakendebat bij justitie.
 

Dat de totale middelen van Justitie dalen van 2 miljard naar 1,6 miljard, zoals het college hekelde, nuanceert minister Geens wel wat. Volgens hem gaat het om een daling van 1,856 naar 1,704 miljard, aangezien de justitiehuizen en de bevoegdheid 'jeugddelinquentie' intussen naar de deelstaten zijn overgeheveld. En ook het budget van de erediensten moet worden meegerekend in de justitiebegroting, luidt het.

Geens neemt voorts akte van de voorstellen van het College van Hoven en Rechtbanken, maar spreekt zich in een korte reactie niet uit over eventuele extra middelen of een versoepeling van de besparingen.

Volgende week, op 25 februari, staat een nieuwe ontmoeting gepland tussen de minister en het college. "De bedoeling is om een geheel van prioriteiten en een hiërarchie van de noden van het personeel vast te leggen", klinkt het nog.