IJzig Groenland getroffen door "ongewone" veenbranden

Tachtig procent van Groenland is bedekt met ijs en branden in de natuur komen er dan ook maar zelden voor. Bosbranden al helemaal niet, aangezien er geen bossen zijn. De 20 procent van Groenland die niet bedekt zijn met ijs, zijn toendra, veengebieden met struiken, dwergstruiken, grassen en mossen. Onder gunstige omstandigheden vormen die goede brandstof, maar op Groenland zijn de omstandigheden meestal compleet fout, en dus komen er slechts weinig en zelden branden voor.

Dat lijkt nu echter te veranderen. De laatste jaren is het door de klimaatverandering op Groenland, net als in de rest van het Noordpoolgebied, warmer geworden. En waarschijnlijk als gevolg daarvan, al is de relatie niet duidelijk, is het oppervlaktewater op Groenland aan het verdwijnen en droogt de grond uit.

(lees voort onder de foto)

De uitgedroogde veenbodem is daardoor vatbaar geworden voor brand volgens experten, en op 31 juli detecteerden de Earth Observatory satellieten voor het eerst dat er mogelijk een brand was op de westkust van Groenland, op zo'n 150 kilometer van het stadje Sisimiut.

Dat werd later bevestigd door beelden van drie andere satellieten, en het bleek dat het om een grote brand ging. Uit de meest recente gegevens blijkt dat zeker 10 vierkante kilometer land getroffen is.  

"Er zijn branden op Groenland, maar het is geen Afrikaanse savanne", zei doctor Stef Lhermitte van de Technische Universiteit Delft aan de site Gizmodo. "Voor zover ik het kan zien, is de huidige brand de grootste die ooit is vastgelegd door satellieten sinds 2000. Ik denk dat het de grootste is waarvan we weet hebben." Uit de beelden van de brand en de rookpluimen valt af te leiden dat er waarschijnlijk minstens twee brandhaarden zijn. In 2015 was er ook een grote brand op Groenland. 

Bovendien hebben onderzoekers dit jaar al meer branden op Groenland waargenomen dan in de voorgaande 15 jaar dat de MODIS-satelliet van de NASA waarnemingen verricht heeft. MODIS is een satelliet die de temperatuur van het oppervlak meet en zo "hotspots" van branden kan detecteren. 

(lees voort onder de foto)

Een detail van de vorige satellietopname van de branden op Groenland (foto: NASA).

Het lijkt er op dat het niet de struiken en het gras zijn die in brand staan, maar wel de turf in de veenbodem.

"De grens van de brandhaard beweegt niet, de brand gaat niet vooruit zoals je dat ziet bij een bosbrand, dus dat betekent dat het vuur de brandstof verbrandt die in de grond zit", zei expert in bosbranden professor Jessica McCarty van de Miami University aan de BBC.

“Branden die op deze manier smeulen, worden vaak veroorzaakt door de aanwezigheid van veel brandstof in de grond, organische materie met koolstof. Daarom neem ik aan dat het turf is”, zei McCarty.

Turf is een mengeling van voornamelijk plantaardig materiaal in verschillende stadia van ontbinding, in een natte, zuurstofarme omgeving. Aangezien het gevormd wordt in een waterrijke omgeving zoals een veenmoeras, brandt het normaal gezien niet. Maar als het uitdroogt kan turf wel degelijk branden. Dat gebeurt aan een lage temperatuur en traag, en in de natuur kan het maanden en zelfs jaren duren voor een veenbrand dooft.

McCarty vermoedt dat de smeltende permafrost heeft bijgedragen aan de brand. Uit studies is gebleken dat de permafrost in de buurt van het stadje Sisimiut gedegenereerd is. Op veel plaatsen in het Noordpoolgebied is de permafrost, een aardlaag die normaal heel het jaar door bevroren is, in het warme seizoen aan het smelten, wat problemen geeft als wegzakkende wegen en gebouwen, en aardverschuivingen.

Als permafrost smelt, komt er ook methaan en CO2 vrij, twee broeikasgassen. Dat is ook zo bij veenbranden, en het verontrust de onderzoekers. Bij de veenbranden komen grote hoeveelheden CO2 vrij, en ook "black carbon", roet dat eveneens bijdraagt tot de opwarming van de aarde. Als het roet bovendien terechtkomt op de gletsjers op Groenland, warmen die sneller op en smelten ze sneller af, omdat het zwarte roet de warmte opneemt terwijl het witte ijs ze grotendeels weerkaatst. Zo dragen de veenbranden dus bij tot de opwarming van de aarde, terwijl ze er mogelijk ook het gevolg van zijn.

Onderzoekers analyseren momenteel satellietbeelden en andere informatie om bewijs te zoeken voor eerdere uitbraken en een mogelijke link met de klimaatverandering.

"Dit veen ligt op minder dan 70 kilometer van de ijslaag. Het is een beetje moeilijk te geloven dat het veen reeds gedegradeerd zou zijn zonder hogere temperaturen en toegenomen afsmelting", zei bosbrandenexpert McCarthy aan de BBC. "Maar als wetenschapper kunnen we niet zeggen dat het zeker de klimaatverandering is, tot we de analyse na de brand verricht hebben."

"Ik verricht veel werk in dit vakgebied, en ik kan jullie verzekeren, niemand heeft er ooit aan gedacht een studie te verrichten van branden op Groenland!", zo voegde ze er nog aan toe.