Zal Donald Trump wel luisteren naar John Kelly? - Bert De Vroey

Bert De Vroey is Amerikakenner en buitenlandredacteur bij VRT Nieuws.

President Trump liet het zich terloops ontvallen toen hij minister van Binnenlandse Veiligheid Kelly als zijn stafchef voorstelde aan de pers in het Oval Office: Kelly geniet tot dusver een solide reputatie. "Met heel wat controverse in de lucht, is er over hem weinig controverse geweest - wat op zichzelf nogal verbazend is," zei Trump. Om eraan toe te voegen: “He will do a spectacular job.”

Spectaculair was inderdaad het juiste woord voor zijn eerste wapenfeit. Officieel diende Anthony Scaramucci, de grofgebekte directeur communicatie, uit eigen beweging zijn ontslag in. Maar volgens meerdere bronnen in de West Wing had Kelly die eis op tafel gelegd.

Het toont meteen aan welk gezag de oud-generaal kan laten gelden, zelfs tegenover de president. Mogelijk vond Kelly daarvoor bondgenoten in de familie Trump. Want ook de jonge ouders Ivanka en Jared Kushner zouden not amused zijn geweest met het vulgaire taalgebruik van Scaramucci.

Dat de 67-jarige oud-generaal van het marinierskorps John Kelly meer gewicht in de schaal zou werpen dan zijn voorganger Reince Priebus, was wel verwacht. Ook tegenover president Trump staat hij beduidend sterker. Trump spotte geregeld met Priebus, of vernederde hem in het openbaar.

Zo circuleert er een verhaal waarbij hij de stafchef, tijdens een vergadering, opdroeg om een hinderlijke vlieg te vangen (alsof dat tot het takenpakket van een kabinetschef tijdens een meeting behoort). Zoiets zal de president niet moeten wagen met Kelly. Misschien slaagt de gepensioneerde militair er zelfs in om Trumps twittergedrag wat in te tomen.

Kelly heeft de voorbije maanden zelf al wat ruzietjes moeten uitvechten met het Witte Huis. In de eerste week van het presidentschap trotseerde hij de gram van Trumps adviseur Steve Bannon, die via de travel ban ook houders van greencards wou buiten houden. Kelly hield vast aan de grenzen van de wet en weigerde daarin mee te gaan.

Mogelijk heeft Kelly dus van meet af aan vijanden in het Witte Huis. Tegelijk zijn die vijanden al gewaarschuwd dat hij zich niet zomaar opzij laat zetten.

Naar buiten uit toont Trump veel respect voor de strijdkrachten in het algemeen, en voor generaals in het bijzonder. Kelly zal de tweede generaal zijn in de West Wing, naast nationaal veiligheidsadviseur Herbert McMaster.

Toch is van McMaster intussen gebleken dat zijn invloed eerder beperkt is. Zijn pleidooi voor meer troepen in Afghanistan bijvoorbeeld botst op de ideologische bezwaren van de president en zijn adviseurs, die hun buik vol hebben van nation-building en verre avonturen.

De kans is groot dat Kelly de positie van McMaster zal versterken. Wat Afghanistan betreft, zal hij McMaster vermoedelijk bijtreden. Kelly waarschuwde in het verleden al dat de strijd tegen terreur nog lang niet voorbij is, en dat Amerika dat gevecht nog een hele poos zal moet volhouden.

Meer algemeen kan hij, samen met McMaster, een meer pragmatische en realistische visie vertegenwoordigen, uitgaande van de reële militaire mogelijkheden van de VS. Daarmee zou hij de ideologische stroming van adviseurs als Steve Bannon (foto) of Stephen Miller wat kunnen temperen.

Het pragmatisme en realisme van Kelly mag niet verhullen dat de man behoorlijk conservatief is. Wat immigratie betreft is hij een hardliner. Ook al hield hij eraan om in het debat over de travel ban de lijn van de wet aan te houden, de strijd tegen illegale immigratie heeft hij de voorbije maanden fors opgevoerd.

Op dat punt is hij een bondgenoot van Trump. Hij kan hem helpen om de sloganeske anti-immigrantentaal inhoudelijk te onderbouwen. Want niet alleen als minister heeft hij ervaring met de zuidgrens, ook als commandant van het Southern Command (de troepenmacht van de VS voor Midden- en Zuid-Amerika) raakte hij vertrouwd met de problemen van illegale immigratie en drugshandel vanuit het zuiden.

De grote zwakte van Kelly is allicht zijn gebrek aan politieke ervaring. Een stafchef of kabinetschef moet ook de contacten onderhouden met de leden van het Congres en van de partij, om samen aan wetsvoorstellen te werken en strategieën uit te werken voor het wetgevend werk. Op dat vlak komt Kelly, als oud-generaal, niet erg beslagen op het ijs.

Maar in de ogen van president Trump kan het een voordeel zijn. Trump was nooit een fan van het 'moeras' Washington en de mislukking van de wetsvoorstellen ter vervanging van Obamacare sterken hem allicht in zijn afkeer van het politieke spel. Reince Priebus, die wel gepokt en gemazeld was in dat wereldje, bracht er uiteindelijk ook niets van terecht.

Niettemin zal Kelly zich vertrouwd moeten maken met de politieke procedures en manoeuvres in het Congres. Dat kan voor hem een cultuurschok zijn: moeizaam parlementair overleg loopt niet zo rechtlijnig als de hiërarchische commandoketens van de strijdkrachten.

Toeval of niet, naar Amerikaanse maatstaven wordt het een bijzonder katholiek Witte Huis. Ook John Kelly is een katholiek, net als Steve Bannon. Melania Trump is katholiek, en Mike en Karen Pence trouwden in een katholieke kerk. Die specifiek katholieke achtergrond van zoveel hoofdrolspelers intrigeert. Misschien helpt het Kelly om op een bepaald niveau contact te maken met andere protagonisten. Priebus was, als Grieks-orthodoxe gelovige, een beetje een buitenbeentje.

Maar ondanks zijn sterke uitstraling betreedt de militaire veteraan in het Witte Huis nog altijd een mijnenveld. Ook zonder Scaramucci blijven er fricties en fracties, en ambitieuze figuren en kampen die strijden om het oor van de president.

Wie midden in een moddergevecht staat, dreigt ook zelf besmeurd te geraken - zelfs als je niet van plan was om mee te doen. Kelly wil bovendien dat niemand nog op eigen houtje met Trump overlegt, buiten zijn weten. De vraag is of dat zal lukken met de familie van de president.

Dat Kelly van meet af aan zijn voet zet, en de indruk wekt dat hij meer discipline kan vestigen, voedt ook het vermoeden dat hij er zelf de brui aan zal geven als zijn missie mislukt. Generaals als Kelly, Mattis (minister van Defensie) of McMaster werken voor Trump vanuit een mix van oprecht plichtsbesef, verantwoordelijkheidsgevoel voor 's lands belang, ideologische sociaal-conservatieve overtuigingen en een vleugje ijdelheid en ambitie.

Dat is voor Kelly niet anders. Hij zal graag de conservatieve agenda van Trump willen dienen, zoals hij dat al deed als minister. Tegelijk zal hij zich nuttig en belangrijk willen voelen. Als Kelly ervaart dat hij toch geen greep krijgt op figuren als Bannon of Kushner, of dat hij door de president zelf in de luren wordt gelegd, is de kans groot dat hij zijn conclusies trekt. Tenzij hem enorme fouten kunnen worden aangewreven, zou dat een blaam zijn voor de president.