Ben jij rijk genoeg voor de rijkentaks?

Michel Maus is hoogleraar (VUB) en advocaat gespecialiseerd in fiscaal recht.

De regering is nog steeds op zoek naar het felbegeerde zomerakkoord met een resem aan socio-economische hervormingen. Het zijn moeilijke gesprekken en dat is gelet op het parcours van de regering niet verwonderlijk. Het struikelblok in de gesprekken is de eis van CD&V voor een meer rechtvaardige fiscaliteit, hetgeen zich dan zou moeten vertalen in een “rijkentaks”.

CD&V had zelf al maanden terug gepleit voor de invoering van een meerwaardebelasting op aandelen, maar dit voorstel botste op het veto van de coalitiepartners N-VA en Open VLD. Om de impasse te deblokkeren kwam premier Michel vorige week met het voorstel om een “abonnementstaks” op effectenrekeningen in te voeren. Dat zijn rekeningen waarop beleggingen (aandelen, obligaties, kasbons, fondsen of goud) bewaard en beheerd kunnen worden.

In het voorstel van de premier is het de bedoeling om dergelijke effectenrekeningen te onderwerpen aan een jaarlijkse belasting op de totale waarde van het belegde vermogen. Op zich is deze vorm van belasten niet nieuw, want er bestaat reeds een abonnementstaks van 0,1929 procent op spaarboekjes en van 0,0925 procent op beleggingsfondsen.

Premier Michel wil dit systeem nu uitbreiden naar effectenrekeningen.

Niettegenstaande een dergelijke effectentaks, puur het hebben van vermogen op zich belast, en dus qua principe veel verder gaat dan een simpele meerwaardebelasting op aandelen, die enkel de vermogensaangroei belast, blijkt tot verwondering van velen dat alle regeringspartijen toch bereid zijn om hierover gesprekken te voeren.

Maar een echt akkoord vinden over de effectentaks is nog altijd niet evident. Uit de berichten in de media blijkt dat de regeringspartijen nu vooral aan het discussiëren zijn over de hoogte van de vrijstelling die men wil toepassen.

Premier Michel wil effectenrekeningen pas vanaf 200.000 euro belasten. Dit is niet naar de zin van Open VLD, die de belastinggrens op 1 miljoen euro wil leggen, vanuit de logica dat het om een “rijkentaks” moet gaan.

En net die discussie opent nu een bijzonder interessant ethisch debat. In de breed gedragen roep om meer fiscale rechtvaardigheid wordt steevast gesteld dat de “rijken” meer fiscaal moeten bijdragen. Maar wat is dat “rijk” zijn? Wie moeten we dan belasten?

Wat armoede betreft, hebben we een algemeen aanvaardbare en meetbare norm. De Europese armoedegrens wordt bepaald op 60 % van het gemiddelde inkomen. Voor België gaat het om 15,5 % van de bevolking, die concreet leeft in een huishouden dat niet beschikt over een inkomen van 13.377 euro netto per jaar voor een alleenstaande en 28.092 euro netto per jaar voor een huishouden bestaande uit twee volwassenen en twee kinderen.

Dus er is een algemeen aanvaarde armoedegrens, maar er is geen algemeen aanvaarde “rijkengrens”. En inderdaad in de logica van een vermogensbelasting, zoals de effectentaks op “rijken”, zal de regering effectief moeten gaan bepalen vanaf welke vermogenswaarde men “rijk” is.

Ligt de grens op 200.000 euro, op 1 miljoen euro of ergens daartussen? Wie zal het zeggen? Wat spaarboekjes betreft, is er in dat opzicht wel al een indicatieve grens bepaald. Daar is de eerste 1.880 euro aan interesten vrijgesteld, wat met de huidige rentevoeten impliceert dat u pas op uw interesten wordt belast als u minstens 376.000 euro op uw bankrekening hebt staan.

Moet dit dan de algemene maatstaf worden?

Mij lijkt het in ieder geval dat het vastleggen van de “rijkengrens” niet met de natte vinger kan gebeuren, en wetenschappelijk onderbouwd moet zijn, maar daar wordt binnen de regering blijkbaar geen gewag van gemaakt.

Maar met het bepalen van de magische belastinggrens voor de effectentaks, is de discussie natuurlijk niet voorbij. Want ook een rijkentaks moet fiscaal rechtvaardig zijn. En dat is niet het geval als men enkel diegenen gaat belasten die hun centen hebben geïnvesteerd in een effectenportefeuille.

Wat is de logica van een vermogensbelasting die enkel mensen gaat belasten die een effectenportefeuille bezitten die meer dan 1 miljoen euro waard is en mensen die een kunstcollectie of een wijnkelder bezitten met een waarde van pakweg 4 miljoen euro van de belasting gaat vrijstellen?

Is dit dan fiscaal rechtvaardig? Uiteraard niet. Dus ook onder de “rijken” moet er fiscale rechtvaardigheid zijn en mag men niet discrimineren.

Dus als de huidige en nota bene centrumrechtse regering thans gewag maakt van een effectentaks als onrechtstreekse vermogensbelasting, en men enkel de waarde van effecten gaat belasten, dan is deze belasting ronduit discriminerend.

Als de regering een vermogensbelasting wil invoeren, dan vereist de rechtvaardigheid dat de belasting wordt opengetrokken naar het globale vermogen. Pas dan wordt iedereen op dezelfde manier fiscaal behandeld, maar dat zal dan een echt vermogenskadaster vereisen.

Eén ding is echter zeker, wie zich absoluut geen zorgen meer hoeft te maken over een effectentaks op rijken is ABInbev-telg Alexandre Van Damme. Die heeft België vorig jaar al fiscaal de rug toegekeerd en zit nu in Zwitserland. En geef hem maar eens ongelijk…

VRT Nieuws wil op deredactie.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.