Waarom zo'n ophef over minirok en topje?

Jens Franssen is Midden-Oosten-expert voor VRT Nieuws.

Was dat even schrikken, zeg, in Saudi-Arabië. Een filmpje op Snapchat waarin een jonge vrouw in minirok en topje zomaar in het historische fort van Ushayqir rondwandelt. En dan nog met haar lange haren los en onbedekt. Hola! Provocatie voor de ene conservatieve Saudi, een moedige vorm van verzet voor de andere progressieve Saudi.

Opmerkelijk: de jonge vrouw werd na verhoor door de politie weer vrijgelaten. Het gaat om een 27-jarige vrouw "die graag model zou worden" en zich volgens de politie niet bewust was dat het filmpje op het web werd gepost. Volgens de openbare aanklager werd ze vrijgelaten zonder een klacht en werd de zaak gesloten door de openbare aanklager. Gelukkig maar.

En toch roept net die officiële afhandeling door de Saudische politie van het filmpje heel wat vragen op. Zoals de Saudische politie eerder aangaf, was de jonge vrouw "onbehoorlijk gekleed" [sic]. De kledingvoorschriften in Saudi-Arabië schrijven immers voor dat alle vrouwen lange, loshangende gewaden moeten dragen, een abaya.

Een hoofddoek is gebruikelijk en sommige vrouwen kiezen voor een doek die het gezicht volledig bedekt, een niqab. Dat de vrouw niet wordt aangeklaagd strookt wellicht niet met de streng conservatieve Saudische rechtsregels.

Schuldig [sic], zonder aanklacht? Maar wat als de vrouw het filmpje wél bewust gepost zou hebben op het internet? Zou ze dan wél schuldig zijn bevonden, en op welke grond dan? Gelden die strenge voorschriften nu nog wel, of helemaal niet? Het lijkt erop dat Saudi-Arabië zich langzaam heeft vastgereden in zijn wereldvreemde conservatieve wetgeving.

Het Saudische regime zegt nu al jaren dat het land zich meer wil openstellen en vrouwen meer rechten wil geven. En elke nieuwe troonopvolger wordt als ‘progressiever’ voorgesteld dan de vorige. In de praktijk gaat de invoering van meer rechten voor vrouwen uiterst traag.

Stapje voor stapje verandert er wel wat, zoals stemrecht op gemeentelijk vlak, een universiteit voor vrouwen, maar van echte politieke en sociale hervormingen is nog geen sprake.

Het regime wijst erop dat een overgrote meerderheid van de (mannelijke?) bevolking immers achter de aartsconservatieve tradities en daarvan afgeleide rechtsregels staat. Zou dat werkelijk zo zijn? Of gaat het hier niet gewoon om het in stand houden van een patriarchale gewoonte die mannen juridische macht geeft over vrouwen, onder het mom van ‘traditie’?

Vreemd toch ook die ‘ophef’ bij over een, laten we eerlijk zijn, al bij al alledaags filmpje. Zeker in tijden van internet en kabeltelevisie waar, zelfs in Saudi-Arabië, wel wat anders te zien is voor wie wil.

Wellicht is het filmpje geen toevallig incident van een argeloze jonge vrouw. Maar misschien is het evenmin een weldoordachte moedige aanklacht tegen een vrouwonvriendelijke en conservatieve maatschappij.

Wel is duidelijk dat de grote aandacht, ook internationaal, het voor de hardliners in Saudi-Arabië onmogelijk heeft gemaakt om de jonge vrouw snel streng te bestraffen. Afwachten nu ook of de vrouw binnen zes maanden niet alsnog wordt aangepakt.

Ondanks de zoete broodjes die de Amerikaanse president Trump in Saudi-Arabië bakt, staat het regime zowel intern als extern onder druk om verandering toe te laten. De bevolking is jong en een omslag naar een maak- of dienstenindustrie is dringend nodig.

Het land mag dan wel nog veel olie onder het woestijnzand hebben zitten, steeds duidelijker wordt dat het die in de toekomst niet allemaal meer zal kunnen mogen oppompen vanwege de globale klimaatdoelstellingen.

En vroeg of laat zullen Saudi’s zich dus meer moeten inpassen in een globale wereldeconomie. Dat betekent niet dat het land niet kan vasthouden aan zijn eigen gebruiken. Maar wanneer tradities bedreigd worden door een minirok, dan hebben die tradities een probleem, véél groter dan die minirok.