Eerste vrouwelijke winnaar "Nobelprijs voor wiskunde" overleden

De Fieldsmedaille wordt eens in de vier jaar uitgereikt aan hoogstens vier wiskundigen die nog geen 40 jaar oud zijn. De prijs wordt sinds 1936 uitgereikt en wordt beschouwd als de "Nobelprijs voor Wiskunde", - voor wiskunde is er geen echte Nobelprijs.

Mirzakhani kreeg de prijs in 2014 en was daarmee de eerste vrouw ooit die de prestigieuze medaille in de wacht sleepte. In haar jonge jaren in Iran had ze wel al onder meer twee gouden medailles behaald bij de wiskundige Olympiade, in 1994 en 1995.

Zelf schreef ze dat onder meer toe aan het goede onderwijs dat ze kreeg in Teheran, waar ze opgroeide net na de revolutie. "Ik behoorde tot de generatie met geluk", zo zei ze daar later over. Later werd haar geboorteland conservatiever, en toen president Hassan Rouhani in 2014 een foto van haar op Twitter plaatste om haar te feliciteren met het winnen van de Fieldsmedaille, brak er een discussie los en kreeg ze kritiek in Iran omdat ze geen hoofddoek droeg op die foto.  

Mirzakhani legde zich toe op het begrijpen van structuren op oppervlakken, zoals het patroon dat een biljartbal zou tekenen die eeuwig blijft stuiteren tegen de banden van de tafel, en op problemen waarbij een bestaande structuur het startpunt vormt en men nagaat wat er gebeurt als de structuur buigt, kromt, of op andere manieren vervormd wordt.

Haar loopbaan in de VS, waar ze hoogleraar wiskunde was aan de Stanford University, begon Mirzakhani aan de Harvard University, waar ze promoveerde. Ze gaf er een nieuw bewijs voor een oude stelling van de beroemde fysicus Curtis McMullen, een bewijs dat andere wiskundigen "spectaculair" noemden. Het eerdere bewijs daarvoor was in 1998 al eens beloond met een Fieldsmedaille... 

"De schoonheid van wiskunde toont zichzelf alleen aan de meer geduldige volgelingen", zei Mirzakhani een aantal jaar geleden in het Clay Mathematics Institute. "Ik denk niet dat iedereen een wiskundige zou moeten worden, maar ik geloof wel dat veel studenten wiskunde geen echte kans geven."

Vier jaar geleden werd bij haar borstkanker vastgesteld, en nu is ze dus overleden aan de gevolgen van uitgezaaide borstkanker. Mirzakhani was getrouwd met de computerwetenschapper Jan Vondrak, en samen hebben ze een dochter. Mirzakhani was veertig jaar oud.

Maryam Mirzakhani na de uitreiking van de Fieldsmedaille in 2014.

Collega-wiskundigen betreurden het heengaan van een vrouw die "schitterende wiskunde" bedreef, met stoutmoedige verbeeldingskracht" en "onverschrokken ambitie".

Firouz Naderi, een Iraans-Amerikaanse wetenschapper bij NASA en een vriend van Mirzakhani, noemde haar in een tweet "a beautiful mind" en postte op Instagram dat "vandaag een licht is uitgegaan. Het breekt mijn hart, veel te vroeg gegaan". Op Twitter postte Naderi ook een filmpje waar Mirzakhani op een bord aan het werk is.

"Prachtig brein, prachtige ziel, wonderlijke vrouw. Een boegbeeld voor Iran en vrouwen in de natuurwetenschappen", zo schreef de Franse wiskundige en mede-winnaar van de Fieldsmedaille, Cedric Villani, op Twitter.