Homans legde communicatie diversiteitsambtenaar aan banden
Even terugspoelen naar het voorjaar van 2017. De al verzuurde relatie tussen Vlaams minister van Gelijke Kansen Liesbeth Homans en diversiteitsambtenaar Alona Lyubayeva ontspoorde volledig. Na een negatieve evaluatie besliste de Vlaamse regering om Lyubayeva eind maart te ontslaan. Lyubayeva was het niet eens met die evaluatie. Volgens haar werd ze enkel ontslagen omdat ze zich te kritisch had opgesteld tegenover minister Homans.
De Vlaamse Ombudsdienst heeft als onafhankelijk orgaan geprobeerd beide partijen te verzoenen, maar dat is niet gelukt. Het begeleidende rapport van de ombudsdienst schetst wel een beeld van de achterliggende discussie. Het is duidelijk dat de functie van de diversiteitsambtenaar in een moeilijk spanningsveld ligt. De ambtenaar heeft bijvoorbeeld wel een ruim spreekrecht, maar dat spreekrecht is ook niet onbegrensd. Zo heeft de ambtenaar ook loyauteitsplicht.
Een moeilijke en delicate evenwichtsoefening. "Telkens zal de context bepalen waar het exacte evenwicht zich bevindt, maar in ieder geval zou het volstrekt ongepast zijn om zuivere inhoudelijke kritiek die op een correcte en gepaste manier weergegeven wordt als deloyaal te bestempelen. Aan de andere kant zal op de persoon spelen of beledigen, in ieder geval niet passen in de uitoefening van het spreekrecht", zo staat in het rapport.
In het geval van de diversiteitsambtenaar is de evenwichtsoefening zo mogelijk nog moeilijker omdat die ambtenaar net ook de taak heeft ook kritisch naar het beleid te kijken. Die kritische rol staat verankerd in de taakomschrijving van de diversiteitsambtenaar. "Het is zonder meer onderdeel van zijn taak om tekortkomingen te detecteren en te signaleren en om zelf voorstellen te doen ter remediëring ervan", stelt de ombudsdienst.
"Niet doof blijven voor kritiek"
De ombudsdienst gaat nog een stap verder en stelt dat het beleid niet doof mag blijven voor die eventuele kritiek. "De kritiek kan alleen vruchten afwerpen, als die aardt in de vruchtbare bodem van een organisatie die de kritiek weet om te zetten in iets positief".
Uit het rapport blijkt nog dat minister Homans heeft getracht de communicatie van de diversiteitsambtenaar "sterk aan banden te leggen". De ombudsdienst verwijst daarvoor naar twee brieven uit 2016 waarin de minister aan de ambtenaar vraagt om "voortaan elke communicatie over uw functie vooraf te willen overleggen met mijn kabinetschef en woordvoerder". Die instructie druist volgens de ombudsdienst in tegen het spreekrecht van de ambtenaar en tegen de kritische rol die de ambtenaar moet spelen.
Volgens minister Homans moeten die brieven gezien worden in de "specifieke context van het functioneren van de voormalige diversiteitsambtenaar". Toch is ook zij er, althans volgens het rapport van de ombudsdienst, van overtuigd dat de gebruikte ingreep "niet voor herhaling vatbaar is".
De ombudsdienst steekt daarbij ook de hand in eigen boezem omdat ze in 2016 al signalen had opgevangen over het borrelende conflict.
De ombudsdienst stelt in het rapport dat de figuur van de diversiteitsambtenaar "ernstig beschadigd" is en herstel nodig heeft.