Zwart geld: Rechtszaak tegen Afrikaanse kleptomaan
Tien jaar geleden trokken de ngo’s Sherpa en Transparency International naar de rechter in Frankrijk. Na tien jaar procedure en drie weken zittingen eist de openbare aanklager dire jaar cel, een boete van 30 miljoen euro en de inbeslagname van Obiangs bezittingen. Vandaag komt de verdediging nog aan het woord, het vonnis volgt later. Obiang is de eerste zittende Afrikaanse leider die terechtstaat in een corruptieproces in Frankrijk. Maar hij is niet de enige wiens zwarte geld wordt onderzocht. Ook tegen topfiguren uit Tunesië, Gabon, Congo Brazzaville en Angola lopen er onderzoeken in Frankrijk en Portugal.
Voor de weinigen, niet voor de velen
Dat Teo Obiang zich rijkelijk bediende van staatsgeld staat als een paal boven water. “Officieel verdient hij 80.000 dollar per jaar,” zegt aanklager Jean-Yves Lourgouilloux, “maar hij heeft duizend keer méér geld uitgegeven in Frankrijk”. Het luxeappartement op de Avenue Foch in Parijs – 107 miljoen euro waard en ingeschreven als diplomatieke kantoren - leek wel de grot van Ali Baba, toen de speurders er binnenvielen. Ze vonden er luxegoederen, juwelen, tientallen sportwagens, topwijnen en dure schilderijen. Ook in de VS, Zwitserland en Nederland ging Obiang zijn rijkdom etaleren, onder meer een luxejacht van 76 meter, een privéjet en 18 bolides.
Obiang liet het geld versluizen via de bosontginningsmaatschappij Somagui Forestal, een spookbedrijf, een “lege doos die alleen maar diende om het publieke geld te versassen”, zegt de aanklager nog.
“Als bedrijven en politici samenzweren, worden miljarden euro’s opbrengsten van de nationale economie weggepompt. Het geld gaat naar de enkelingen, ten koste van de meerderheid. Die systematische corruptie op grote schaal gaat in tegen mensenrechten, voorkomt duurzame ontwikkeling en voedt sociale uitsluiting. “ (uit de corruptiebarometer 2016 van Transparency International)
De burgers van Equatoriaal-Guinea zijn inderdaad de dupe van deze wantoestanden. Het land is rijk aan olie en tropisch hout, maar de opbrengsten daarvan gaan naar de clan van president Teodoro Obiang, die in 1979 aan de macht kwam na een gewelddadige staatsgreep. Het land heeft een schijndemocratie, de persvrijheid is onbestaande en het staatje staat 137e op de VN-ontwikkelingsindex met 188 landen.
De rijkdom is ongelijk verdeeld, maar die cijfers zijn niet weergegeven in de VN-index over menselijke ontwikkeling. 42 procent van de kinderen gaan niet naar school, er is nauwelijks gevaccineerd. Het land is ook een draaischijf voor sekstrafiek en kinderarbeid. Het regime bouwt een nieuwe luxueuze hoofdstad, Oyala, in het midden van de jungle (de huidige hoofdstad Malabo ligt op een eilandje voor de kust van Kameroen), en daar en in twee andere steden worden kinderen en vrouwen uitgebuit als huishoudhulp of seksslavin, zeggen waarnemers. Ook uit de buurlanden Nigeria, Benin, Kameroen, Togo en Gabon zouden dwangarbeiders worden aangevoerd. Maar met een pers die compleet wordt gefnuikt, komt haast niemand dat te weten...
De andere kleptomanen
De zaak-Teodorin Obiang is niet de enige waarin Franse speurders zich hebben vastgebeten na aanklachten van anticorruptieorganisaties. Sinds 2009 worden de vastgoed- en luxebezittingen van Denis Sassou Nguesso, de president van Congo-Brazzaville, onder de loep genomen. Hij en zijn familie worden ook aangeklaagd wegens verduistering en witwaspraktijken met de olieopbrengst van zijn land. Zijn dochter Julie is eind juni samen met haar man nog ondervraagd door het Franse gerecht over investeringen in een luxeappartement en verschillende financiële transacties met offshore-maatschappijen. Nog in het rijtje staan president Ali Bongo van Gabon en de afgezette president van Tunesië, Ben Ali.
Goed en kwaad van de neoliberale wereld
De rechtszaken brengen het slechtste en misschien ook wel het beste naar boven van de geglobaliseerde wereld waar de brexiteers van deze wereld zo hard tegen uithalen. Het slechtste, omdat het systeem de kleptomanen de kans gaf om hun geld te parkeren. Rijke Afrikanen hebben naar schatting 500 miljard dollar kunnen versluizen, daardoor lopen Afrikaanse overheden elk jaar 14 miljard aan belastinginkomsten mis (info: Prof. Gabriel Zucman).
Maar de geglobaliseerde wereld maakte ook de bestraffing van deze wantoestanden mogelijk, dankzij internationale tribunalen en universele rechtspraak. Straks beslist het Internationaal Strafhof of Zuid-Afrika veroordeeld moet worden omdat het de gezochte Soedanese president Al Bashir weigerde uit te leveren. Opnieuw een vonnis om naar uit te kijken.