Bijna 16.000 Belgen op grootste zwarte lijst ter wereld, vaak onterecht

De Britse klokkenluider Chris Vickery kon een versie uit 2014 van de database bemachtigen. Journalisten in zes verschillende landen hebben de gegevens vijf maanden lang onderzocht. Vandaag publiceert De Tijd de resultaten samen met The Times (Groot-Brittannië), The Intercept (VS), NPO Radio 1 "OneWorld en Argos" (Nederland), La Republicca (Italië) en NRD/Süddeutsche Zeitung (Duitsland).

Wie in de databank van World-Check bestempeld wordt als een risico of als een gevaar komt op de zwarte lijst te staan bij alle grootbanken en bij meer dan 6.000 andere bedrijven en overheidsdiensten in de hele wereld, zonder dat hij of zij dat zelf weet.

Grootbanken, bedrijven en overheidsdiensten gebruiken World-Check om hun klanten te screenen en kunnen beslissen om mensen die op de lijst staan te weigeren. Ook de Belgische grootbanken KBC, BNP Fortis, Belfius en ING hebben bevestigd dat ze dagelijks hun klantenbestanden screenen op basis van World-Check.

De Tijd onderzocht de bestanden van 15.833 Belgen die op de zwarte lijst staan en komt tot de conclusie dat veel mensen ten onrechte het etiket risicovol krijgen.

De bronnen waarop World-Check zich baseert, zijn niet altijd betrouwbaar. Een kwart van de namen halen ze uit officiële sanctielijsten, maar de rest halen ze uit meer dan honderdduizend andere 'nieuwsbronnen'. De database is dus alles behalve nauwkeurig, volledig en actueel, besluit De Tijd.

Bovenop de bijna 16.000 Belgische namen staan er nog ruim twee miljoen andere risicoprofielen van mensen, bedrijven en organisaties over de hele wereld in de databank World-Check. Ook de andere journalisten die de databank onderzochten kwamen op foute informatie en onterechte beschuldigingen uit.

In de database zaten eind 2014 346 mensen uit België in de categorie "terrorisme". Maar volgens De Tijd is niet iedereen op die lijst een terrorist of een terreurverdachte. Mensen die ooit verdacht geweest zijn in een terrorismedossier, maar nooit vervolgd zijn of vrijgesproken zijn, blijven op de lijst staan.

Een opmerkelijke naam is de Liga van Belgische Moslims. Die organisatie roept al jaren op tegen geweld en stelt aanslagen gelijk met barbarisme.Toch krijgt de organisatie het label "terrorisme".

Nochtans levert World-Check in het bewuste bestand niet de minste aanwijzing die de moslimliga linkt aan terreur of zelfs extremisme. Twee van de bronnen waarop de database zich baseert, zijn al offline gehaald en de derde is een artikel uit de krant Le Soir dat helemaal niet verwijst naar terrorisme, maar naar een charter dat de moslimliga ondertekend heeft dat alle moslims oproept om te ijveren voor vrede en welzijn.

Maar niet alleen de terrorismelijst roept vragen op. In de categorie "financiële criminaliteit" stonden in 2014 238 mensen uit België. Ook hier enkele opvallende namen, zoals Jean-Marie Pfaff en zijn vrouw Carmen. Zij werden ooit vervolgd voor belastingontduiking, maar De Tijd vraagt zich af of ze jaren nadat ze een schikking getroffen hebben met de fiscus nog op de lijst thuishoren.

Idem voor ondernemer en tv-maker Wouter Vandenhautte. Hij staat in 2014 nog steeds op de lijst, terwijl hij in 2010 en 2012 vrijgesproken werd van belastingfraude.

Ook voormalige vice-premier en secretaris-generaal van de NAVO Willy Claes die in de jaren 90 veroordeeld werd in de Agusta-zaak staat in 2014 nog steeds op de lijst.

In de categorie "politiek gevoelige personen" heeft De Tijd 6.565 Belgen teruggevonden. Zowat iedereen die een politiek mandaat heeft of had is er te vinden. Maar niet alleen de politici zelf ook hun (ex-)partner, broers, zussen, schoonouders, kinderen, stiefkinderen en zelfs kleinkinderen staan op de lijst. Zo vond De Tijd de namen terug van de kinderen van Europees parlementslid en ex-premier Guy Verhofstadt, minister van Justitie Koen Geens en CD&V-partijvoorzitter Wouter Beke.

Ook Delphine Boël, de buitenechtelijke dochter van koning Albert II, staat op de lijst als politiek gevoelige persoon. Van haar is bekend dat ze al nadeel ondervond van haar aanwezigheid op de lijst.

In 2012 kreeg zij een bericht van haar bank, The Royal Bank of Scotland, dat al haar rekeningen werden afgesloten. Ze kreeg geen informatie waarom. Via via kwam ze te weten dat ze in de World-Check databank gelabeld staat als een politiek gevoelige persoon die een risico kan inhouden voor de bank. De Tijd schrijft dat het dossier dat World-Check heeft over Boël erg mager oogt en dat uit niets blijkt dat zij een risico vormt.

De Tijd legde zijn bevindingen voor aan de Belgische privacycommissie. Die gaat actie ondernemen. "Wij zijn als Belgische commissie zeker bevoegd wanneer financiële instellingen in ons land die databank gebruiken. Wij gaan de banken daar zeker over aanspreken", stelt commissievoorzitter Willem Debeuckelaere in De Tijd. "Want de banken moeten kun klanten verwittigen als zijn World-Check gebruiken. Omdat ze gegevens gebruiken die ze niet van de klanten zelf kregen."

Mensen die in de World-Check databank worden opgenomen, weten dat niet. Volgens de privacycommissie moeten mensen zich kunnen verzetten tegen hun vermelding in de databank en moeten ze hun gegevens kunnen rechtzetten of verbeteren. De banken moeten ook aan hun klanten de reden geven waarom ze hen weigeren.

Volgens de privacycommissie moet World-Check onbetrouwbare gegevens vernietigen.