Is de hittegolf veroorzaakt door de opwarming van de aarde? - Vicca/Bloemen

Sara Vicca en Jasper Bloemen zijn beide biologen aan de Universiteit Antwerpen.

Mens en dier kreunden onder de hitte, landbouwers smeken al maanden om regen nu een goede oogst figuurlijk in het water lijkt te vallen.

De neerslaggegevens van het Koninklijk Meteorologisch Instituut liegen er dan ook niet om. Het is nu bijna een jaar simpelweg te droog.

Na een zeer natte winter viel er sinds juli van vorig jaar slechts 60% van de normale hoeveelheid neerslag. Gemiddeld gezien is het voor België zelfs de ergste droogte in de voorbije 60 jaar.

En deze droogte houdt gans Europa in de ban, met soms catastrofale gevolgen.

De voorbije dagen hebben bosbranden in Portugal al meer dan 60 slachtoffers gemaakt. In Zuid-Spanje werden de voorbije weken temperaturen opgemeten tot boven 40°C, 10 graden meer dan normaal voor de tijd van het jaar.

Kortom, droogte en hitte houden Europa in een wurggreep, en door klimaatverandering zal deze in de toekomst nog strakker aangespannen worden.

“Wat heeft klimaatverandering te maken met de huidige droogte?”, vragen vele mensen zich af. Het is nog te vroeg om deze ene droogte te linken aan de opwarming van de aarde - die berekeningen vragen tijd -, maar het is wel overduidelijk dat klimaatverandering extreem weer in de hand werkt.

Voor sommige extreme weersgebeurtenissen uit het recente verleden, zoals bijvoorbeeld de Europese hittegolf van 2015 heeft men reeds aangetoond dat die grotendeels te wijten was aan de opwarming van de aarde.

De toename in extremen is dus nu al bezig. Een snelle telling van het aantal hittegolven in België door VRT-weerman Frank Deboosere leert ons dat deze hittegolf reeds de tiende van deze eeuw is.

Indien deze frequentie aanhoudt, zal het aantal hittegolven in België bijna verdubbelen in vergelijking met vorige eeuw.

De straalstroom verklaart in belangrijke mate waarom klimaatverandering in onze contreien zal leiden tot extremer weer. De vroegere VRT-weerman Armand Pien zaliger had het in zijn weerpraatje vaak over deze snelle wind die op 10 km hoogte ons weer (en dat van de rest van West-Europa) bepaalt.

De straalstroom wordt aangedreven door het temperatuursverschil tussen poolgebieden en tropen. Aangezien de polen sneller opwarmen dan de tropen, neemt dit temperatuursverschil echter af, waardoor de straalstroom vertraagt. Net zoals een slap touw meer golven kan vertonen dan een strak touw, zal een tragere straalstroom sterker meanderen.

Dit verhoogt het risico op extreem weer. Zowel dit jaar als in 2015 leidde een grote meander van de straalstroom (een zogenaamde omega block) tot een zeer stabiel hogedrukgebied, waardoor de verhoopte regenbuien uitbleven.

En ook globaal gezien neemt het aantal hittegolven en het extreme karakter ervan toe. Een recente publicatie in Nature rapporteerde dat zelfs indien we onze CO2-uitstoot drastisch verminderen, de helft van de wereldbevolking tegen 2100 blootgesteld wordt aan levensbedreigend weer zoals hittegolven. Voor regio’s rond de tropen is dit gevaar er dan het hele jaar door.

Het enige wat we nu op korte termijn kunnen doen is de droogte letterlijk uitzweten en proberen zoveel mogelijk water te besparen. Maar water besparen door kinderzwembadjes niet te vullen, auto´s niet te wassen en (korte) douches te nemen in plaats van een goedgevuld bad zijn goedbedoelde maar kortzichtige acties die slechts een druppel op een hete plaat zijn.

Van het totale verbruik van drinkwater op deze planeet is minder dan 4% toe te schrijven aan huishoudelijk gebruik. Thuis water besparen is belangrijk, maar de impact is miniem. Meer dan 90% van het water dat we verbruiken wordt immers gebruikt voor de productie van ons voedsel. Zo is er ongeveer 140 liter water nodig om ons kopje koffie in de ochtend te voorzien, en meer dan 3000 liter voor de biefstuk op ons bord.

Bovendien wordt een belangrijk aandeel van dit onzichtbare water geïmporteerd uit gebieden waar waterproblemen veel prangender zijn dan bij ons, zodat we waterschaarste ook in andere delen van de wereld in de hand werken.

Het meeste water verbruiken we dus al etend en drinkend, en niet in bad of tijdens het auto wassen. Daarom is het belangrijk te beseffen dat we enkel met structurele veranderingen in de manier waarop we eten produceren en consumeren echt water kunnen besparen.

Bewustmakingscampagnes voor consumenten zoals Dagen zonder Vlees spelen hierin een belangrijke rol. Daarnaast kunnen we landbouwers of zelfs burgers stimuleren om op zoek te gaan naar minder waterintensieve productiemethodes zoals het toepassen van vertical farming of door kleine ingrepen zoals gerichter irrigeren.

Enkel op die manier kunnen we onze waterreserves vrijwaren en ons voorbereiden op het extremer weer dat er hoe dan ook aankomt in de volgende decennia.

VRT Nieuws wil op deredactie.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Voorstellen voor opinieteksten kunnen gestuurd worden naar moderator@vrt.be.