"De terugkeer van de heilige familie" van Rubens keert na 240 jaar naar Borromeuskerk terug

Het is 400 jaar oud en het heeft alle hoeken van de wereld gezien, maar nu is het weer thuis: "De terugkeer van de heilige familie", het monumentale altaarstuk dat Rubens aan het begin van de 17e eeuw schilderde voor de toen gloednieuwe Carolus Borromeuskerk in Antwerpen. 240 jaar geleden verdween het uit dat gebouw, maar sinds vandaag hangt het op zijn oorspronkelijke plek boven het altaar van Sint-Jozef terug.

"Het is heel bijzonder dat het stuk hier weer hangt", vertelt Tyr Baudouin aan VRT Nieuws. Hij beheert de kunst die in de Borromeuskerk hangt. "400 jaar geleden is het door toenmalig burgemeester Nicolas Rockox bij zijn goeie vriend Rubens besteld. Nu hangt het terug op de precieze plek waarvoor het was bedoeld."

(Lees voort onder video)

Ooit hingen wel 40 werken van Rubens in de Borromeuskerk, maar daarvan blijft voor vandaag niks over. In 1718 gingen tal van werken in de vlammen op toen een grote brand de kerk in de as legde. Onder meer de plafondschilderijen van Rubens moesten er toen aan geloven. "De terugkeer van de heilige familie" was een van de weinige stukken die deze brand overleefden, zij het zwaar beschadigd.

Dik een halve eeuw later kwam een einde aan de jezuïetenorde en ging alle overgebleven kunstwerken onder de hamer, ook "De terugkeer van de heilige familie". "Het altaarstuk belandde eerst in Brussel en verhuisde daarna naar het Verenigd Koninkrijk", zegt Baudouin. "Hierna verdween het een poosje van de radar tot het Metropolitan Museum in New York het in 1871 kocht."

"Daar heeft men het werk professioneel verknoeid met een aantal restauraties. Die waren zo erg dat men in de jaren 50 dacht dat het geen Rubens kon zijn. Het schilderij belandde in het depot tot het museum het in de jaren 80 opnieuw verkocht. Het maakte vervolgens opnieuw een onduidelijke omzwerving tot de kerkfabriek het 6 jaar geleden op een veiling op de kop kon tikken."

(Lees voort onder archiefvideo van "Het Journaal" van 21/06/2012)

De afgelopen jaren is "De terugkeer van de heilige familie" grondig gerestaureerd. Dat gebeurde in het Koninlijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK). "Als we de foto's van vroeger en nu vergelijken, is het een verschil van hemel en aarde", zegt Tyr Baudouin. "Er is zoveel overschildering en vuil van het werk af gekomen, dat het eigenlijk een volledig ander schilderij is nu."

"Nu zien we ook duidelijk de hand van Rubens weer, onder meer in het hoofd van de maagd en in god bovenaan. Natuurlijk is het werk niet volledig van de hand van Rubens gezien zijn studio altijd lustig meewerkte aan dit soort grote projecten. Maar toch is de kwaliteit van vroeger helemaal terug."