Seks na bevalling: eerste bevalling en borstvoeding kunnen obstakels zijn

Veel vrouwen maken zich zorgen over hun seksueel functioneren na de bevalling. De impact daarvan is al wel eerder onderzocht, maar nog niet in Vlaanderen. Om dat beter in kaart te brengen, heeft de Vrouwenkliniek van het UZ Gent een studie uitgevoerd bij 109 vrouwen.

Het team wilde ook de vergelijking maken bij dezelfde groep vrouwen op drie verschillende momenten. Het onderzocht de verschillen tussen seks tijdens het derde trimester van de zwangerschap, 6 weken na de bevalling, en 6 maanden nadien.

Naast het algemeen seksueel functioneren en eventuele pijn bij het vrijen, werd ook de levenskwaliteit op die momenten in kaart gebracht, zei professor Steven Weyers in "De wereld vandaag" op Radio1. Professor Weyers is het diensthoofd van de Vrouwenkliniek en een van de auteurs van de studie.

Een bevalling, en zeker een eerste bevalling is erg ingrijpend. Vrouwen zijn de eerste weken na een bevalling hoe dan ook meer vermoeid, ze multi-tasken veel, en er is dus niet alleen een fysieke verandering, maar heel hun leven verandert grondig, zei Weyers. Maar wat de fysieke veranderingen betreft, zijn de resultaten vrij geruststellend.

In het derde trimester van de zwangerschap ervaart ruim 30 procent van de vrouwen pijn tijdens de seks, zogenoemde dyspareunie, dat stijgt naar 50 procent op zes weken na de bevalling, en daalt dan weer naar 40 procent na zes maanden.

Dat lijkt nog een grote groep, maar in vergelijking met niet-zwangere vrouwen valt dat mee, aldus Weyers, ook daar zegt 15 tot 20 procent dat ze soms pijn ervaren bij seksuele betrekkingen.

Bovendien zijn de “pijnscores” eerder aan de lichte tot matige kant, het gaat om scores tussen de 2,5 en 4 op 10 op de pijnindex. De pijn wordt niet altijd als heel storend ervaren.

In de eerste zes weken blijken twee factoren significant: borstvoeding en een eerste bevalling (primipariteit).

“Vrouwen die borstvoeding geven en voor het eerst bevallen, hebben hogere pijnscores”, zegt professor Weyers in een persbericht. “Borstvoeding geven verandert de hormoonhuishouding en gaat daardoor dikwijls gepaard met vaginale droogheid. De verminderde vochtproductie geeft dan meer pijn bij betrekkingen."

Bij een eerste bevalling is het perineaal trauma – de kans op een knip of scheur – vaak het grootst, wat leidt tot pijnlijke betrekkingen. Ook zonder knip of scheur is bij de bevalling van een eerste kind het trauma bij de bekkenbodemspieren het grootst, en die primipariteit heeft dan ook de grootste impact.

"Pijn bij betrekkingen neemt echter sterk af vanaf zes weken na de bevalling. De studie toont aan dat na zes maanden enkel primipariteit - het feit dat het een eerste bevalling is - de seksuele functie nog beïnvloedt”, zegt Weyers.

Hoewel de mate van perineaal trauma - een wonde in het perineum, het gebied tussen de uitwendige geslachtsdelen en de anus - een invloed heeft op pijn bij betrekkingen, leidt een keizersnede opmerkelijk genoeg niet tot een beter seksueel functioneren na de bevalling, zo blijkt uit de studie.

Dat een keizersnede beschermend zou werken, blijkt dus een "fabeltje" dat door de studie ontkracht is.

“Een belangrijke conclusie, want de vraag naar een preventieve keizersnede, om een verzakking tegen te gaan of het seksueel functioneren te vrijwaren, blijft toenemen. Dat beschermende effect op de seksuele functie is er dus niet. Meer nog: de vrouwen die een keizersnede ondergingen, scoren zes maanden na de bevalling significant slechter op bepaalde factoren van de levenskwaliteit, zoals vermoeidheid en energiepeil”, zegt professor Weyers.

De studie legt ook een duidelijke relatie bloot tussen seksueel functioneren en levenskwaliteit. 

“Zes tot acht weken na de bevalling bleek meer dan 70 procent van de vrouwen opnieuw seksueel actief. De vrouwen bij wie het seksueel functioneren dan het meest was verstoord, scoorden ook significant lager op het vlak van levenskwaliteit. Dat sterkt ons in de overtuiging dat er een duidelijke link is tussen seksueel functioneren en algemeen welbevinden”, zegt dokter Els Elaut, seksuoloog en mede-auteur van de studie.

Het seksueel functioneren in de eerste maanden na de bevalling is tot nog toe weinig onderzocht. Er wordt ook weinig aandacht aan besteed tijdens consultaties voor de bevalling, terwijl er wel informatie gegeven wordt over bijvoorbeeld seks tijdens de zwangerschap.

“Op consultatie merk je dat vrouwen ermee zitten, maar spontaan durven ze hun vragen vaak niet te stellen. Binnen de Vrouwenkliniek willen we zwangere vrouwen nu proactief beter informeren over seksualiteit, tijdens én na de zwangerschap. En we willen hen vooral geruststellen: het is niet ongewoon dat het seksueel functioneren verstoord is na de bevalling, maar dat is vaak slechts tijdelijk.”

Dat geruststellen blijkt wel nodig, want veel vrouwen hebben meer angst voor pijn dan strikt genomen nodig is, zei Weyers in "De wereld vandaag". Ook de partners denken dat ze "nadat er een kind gepasseerd is", best een hele tijd wachten met seks. Bij een gewone, vlotte bevalling, luidt het advies dat je best twee tot vier weken wacht, zeker bij een "knip" zijn vier weken wachten eerder aangewezen, zei Weyers. "Maar een belangrijke boodschap die we willen meegeven: de pijnklachten zijn meestal niet heel uitgesproken, en er is al snel beterschap."  

De studie van het team van het UZ Gent is verschenen in The European Journal of Contraception & Reproductive Health Care.