Giftige dodemansvingers gevonden in Gent en de Rupelstreek
"Als lid van de schermbloemenfamilie wordt hij gemakkelijk verward met gelijkende soorten zoals peen of selderij", zegt Annelies Jacobs van Natuurpunt. "Maar de stelen van deze plant verwerk je liever niet in een smakelijke pasta. Want dat zou wel eens je laatste maaltijd kunnen worden."
"De wortels worden regelmatig verward met die van pastinaak of de stengels met die van selderij. Het aanraken van de dodemansvingers vormt helemaal geen probleem. Het inslikken van plantendelen wel. De hele plant is giftig, maar de grootste concentratie gif bevindt zich in de knolvormig verdikte wortels, die wel wat weg hebben van vingers."
De zeer giftige wortels kunnen helaas verward worden met pastinaak.
Zenuwgif
De dodemansvingers is extreem giftig door de aanwezigheid van het snelwerkend zenuwgif oenanthotoxine. "Het gif, dat ook wordt aangetroffen in andere schermbloemen zoals gevlekte scheerling, werd door de oude Grieken gebruikt bij het vullen van de gifbeker", zegt Jacobs.
Onderzoekers denken ook dat de plant de oorzaak is van de "Sardonische grijns", een kramp van de gelaatsspieren waarbij het lijkt of de patiënt grijnst. De Phoeniciërs op Sardinië zouden het kruid gebruikt hebben om oude mensen en misdadigers om het leven te brengen, en de slachtoffers zouden daarbij de grijns vertoond hebben.
Dodemansvingers worden vaak de giftigste wilde plant van West-Europa genoemd. Dat is moeilijk vast te stellen, maar zeker is wel dat hij in alle landen waar hij voorkomt steeds de top 10 haalt.
De zaadjes van dodemanswortel (Foto: H.Zell via Wikimedia).
Wijngeur
De schermbloemige is gelukkig makkelijk te onderscheiden van algemene soorten schermbloemigen zoals gewone berenklauw, fluitenkruid of zevenblad.
"Een typisch kenmerk zijn de spitse driehoekige groene kelkblaadjes aan de voet van de helder witte bloemetjes", zegt Jacobs. "Die bloemetjes geven een wijnachtige geur af."
Daaraan dankt de plant ook zijn Latijnse naam Oenanthe crocata. Oenanthe komt van het Griekse oinè (wijnstok) en anthé (bloem). Crocata is afgeleid van het Latijnse croceus (saffraankleurig).
De Nederlandse naam is afkomstig van de bleke, lange wortelknollen.
De soort komt van nature voor in Noord-Afrika, het westelijk Middellands Zeegebied en West-Europa, en ondertussen zijn er al dodemansvingers zo ver noordelijk als Schotland gezien. De plant groeit altijd op natte grond, langs of zelfs in het water.
In Vlaanderen werd de soort alleen nog maar in de Gentse zeehaven en langs de schorren van de Rupelstreek gevonden, waar de giftige plant dus ook nu opnieuw gevonden is.
De witte bloemetjes geven een wijnachtige geur af (Foto: H.Zell via Wikimedia).