Waarom God niet verwijderd mag worden van het publieke forum - Jürgen Mettepenningen

Kennis over godsdiensten is sinds mensenheugenis van belang om de wereldactualiteit te doorgronden. Kortom: enkel wie vandaag een notie heeft van godsdienst, kan met de nodige achtergrondkennis het journaal begrijpen. Waar in onze wereld geen gebrek is aan vooroordelen en opinies als het gaat over godsdienst en levensbeschouwing, daar schort het vaak aan kennis. Dat blijkt uit menig debat de afgelopen weken.
opinie
Opinie

Jürgen Mettepenningen is bisschoppelijk afgevaardigde Onderwijs in het aartsbisdom Mechelen-Brussel en is theoloog aan de KU Leuven.

Kennis

In zijn boek "De geopolitiek van emotie" stelt Dominique Moïsi, een Franse professor die in Engeland en Polen doceert, dat onwetendheid en onverdraagzaamheid "hand in hand" gaan. Diversiteit verdient inderdaad beter dan argwaan of een perspectief waarin iemand een bepaald samenlevingsmodel superieur vindt. Hoogmoed en intolerantie komen dan immers om de hoek kijken. Neen, laat ons dan kiezen voor de positieve weg: kennis over elkaar en dialoog met elkaar creëren perspectief voor elkeen.

Vanuit Vlaanderen bekeken: mediatiek interessante discussies over de hoofddoek, ritueel slachten, godsdienstvrijheid, levensbeschouwelijk onderwijs en de financiering van erediensten zouden genuanceerder bekeken worden en dus verrijkt wanneer we met meer kennis van zaken en betrokkenheid op elkaar zouden nadenken.

Obsessie en identiteit

Dominique Moïse vervolgt: “Omdat de wereld waarin wij leven onherroepelijk complexer zal worden, zullen culturen, naties en ook individuen steeds meer geobsedeerd raken door hun identiteit”. Obsessies stellen vaak één zaak voor het voetlicht waardoor andere zaken in de schaduw komen te staan. Meer zelfs, obsessies maken mensen ietwat blind voor nuance en voor andere zaken. Dus ook voor andere identiteiten. Of die laatste worden al te zeer gebruikt als tegenvoorbeeld van datgene waarnaar de obsessie uitgaat. Zeker in tijden van polarisering geldt dit. En laat ons nu net in zo’n tijd leven.

Dat komt sterk naar voren op het domein van de levensbeschouwing, met als paradox dat een doorgeslagen focus op godsdienst een mens kan doen handelen tegen de wil van God in. Pleidooien voor gematigdheid klinken dan mooi, tot het debat begint over wat onder die vlag dan wel schuilgaat. Voor wat staat een gematigde islam? Hoe combineer je de mateloosheid van de christelijke naastenliefde met een gematigd katholiek geloof? En hoever mag een religie gaan in de zelfprofilering op het publieke forum?

Openheid

Waar vragen omtrent godsdienst worden verdreven naar de hoek van het privéleven, riskeren ze op een averechtse manier via achterkamers van de samenleving bruusk en negatief in het publieke leven binnen te komen. Kennis en verdraagzaamheid gaan alvast samen met een gematigdheid waar niemand gebruuskeerd en elkeen gerespecteerd wordt. Maar gematigdheid wil niet zeggen dat God verdoezeld hoeft te worden van het publieke forum.

Is het niet zo voor velen dat gematigdheid vandaag haast wil zeggen dat godsdienst van God wordt ontdaan? Ik bedoel dat God volgens sommigen niet meer luidop mag ingeroepen en aangeroepen worden, dus dat zingeving herleid wordt tot ethische of maatschappelijke relevantie. De waarde van godsdienst gaat nochtans voor gelovigen voorbij louter waarden met een soort van godsdienstig sausje erover… In een samenleving als de onze mag geloof vrijmoedig benoemd worden en God vernoemd.

Diversiteit vereist dat elk vanuit zijn identiteit in dialoog treedt met de ander. Zonder obsessie maar in openheid voor het verhaal en het perspectief van de ander. En dus luisterend naar de ander. Open oren zijn de bron van kennis, niet uit boeken alleen maar ook uit de ontmoeting met medemensen. Zijn veel debatten over levensbeschouwing geen dovemansgesprekken omdat men de oren gesloten houdt? Zo superieur zijn we dus ook weer niet hier in Vlaanderen…

Tel je zegeningen

In tijden waar niet zelden wat minnetjes wordt gedaan over het belang en de relevantie van godsdiensten, is het goed af en toe eens over het muurtje te kijken. Zo werd negen jaar geleden onderzoek gedaan naar “het maatschappelijk rendement van christelijke kerken in Rotterdam en hun bijdrage aan sociale cohesie”. Die studie verscheen onder de titel “Tel je zegeningen”.

In deze barre tijden waar onmeetbare zaken gemeten moeten worden om hun waarde te kunnen inschatten, kwam men tot de schatting dat door de inzet van de christelijke kerken de Rotterdamse samenleving zo’n 110 à 133 miljoen euro (!) bespaart. Die inzet betreft vooral “psychosociale en maatschappelijke zorg en hulpverlening” en gebeurt uitdrukkelijk vanuit de christelijke kerken, kortom: uitdrukkelijk mede in de naam van God. De rol van vrijwilligers bleek in het onderzoek overigens van groot belang.

Ook in Vlaanderen gebeurt enorm veel goed werk, mede in de naam van God, door christenen en anderen, door bezoldigde krachten en door vrijwilligers. Bij vele discussies die de opiniebladzijden halen omtrent levensbeschouwing denk ik wel eens: goed dat er debat is en dat de meningen kunnen klinken, maar zouden we ook eens de zegeningen willen tellen alstublieft?! Ook die verdienen gekend te zijn evenals God en godsdienst als inspiratiebron en betekenisgever ervan. Kennis en verdraagzaamheid gaan hand in hand…

Meest gelezen