Vrouwen in Saudi-Arabië: tweederangsburgers

De verkiezing van Saudi-Arabië in de VN-Vrouwenrechtencommissie veroorzaakt steeds meer deining. De Golfstaat staat dan ook niet bepaald bekend als een vrouwvriendelijk land. Zowel formeel als informeel gelden heel wat restricties over de rechten en mogelijkheden van vrouwen.

Vrijdag werd Saudi-Arabië in een geheime stemming verkozen als lid van de Commission for the status of Women (CSW) van de Verenigde Naties, de VN-Vrouwenrechtencommissie zeg maar. Die is "instrumentaal" in het promoten van vrouwenrechten en gendergelijkheid wereldwijd, het onderzoeken en tonen in welke omstandigheden vrouwen overal ter wereld (moeten) leven, en globale standaarden bepalen voor gendergelijkheid en het empoweren van vrouwen, lezen we op de CSW-website.

De VN-Vrouwenrechtencommissie bestaat uit 45 leden die elk voor een periode van 4 jaar verkozen worden. De samenstelling is geografisch bepaald: 13 landen uit Afrika, 11 uit Azië, 9 uit Latijns-Amerika en de Caraïben, 8 uit West-Europa en andere landen, 4 uit Oost-Europa. Vorige week raakte Saudi-Arabië dus verkozen in de commissie, en dat voor de periode 2018 tot 2022.

Een verkiezing die aanvankelijk relatief weinig aandacht kreeg, maar nu steeds meer de nationale en internationale gemoederen beroert. De Golfstaat staat nu niet bepaald bekend als een vrouwvriendelijk land. Integendeel. Zowel formeel als informeel gelden heel wat restricties over de rechten en mogelijkheden van vrouwen. Om een idee te geven: op de ranglijst die het World Economic Forum vorig jaar opstelde, staat Saudi-Arabië op de 141e plaats als het gaat over de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen. Alleen Syrië, Pakistan en Jemen doen het nog slechter.

Mannelijke voogd wikt en beschikt

De Saudische wetgeving bepaalt dat vrouwen een tweederangspositie innemen in de maatschappij: ze hebben dezelfde legale status als minderjarigen, heel hun leven lang. Hoe jong of hoe oud ze dus ook zijn, ze zijn verplicht een mannelijke wettelijke voogd aan te duiden. Die voogd kan, moet over heel wat aspecten eerst zijn toestemming geven of cruciale beslissingen maken in naam van de vrouw in kwestie.

Die voogd (wali, de Arabische term om een islamitische wettelijke voogd aan te duiden) kan de vader van de vrouw zijn, een broer, de echtgenoot, een oom, maar bijvoorbeeld ook een zoon. Hun beslissingsrecht reikt erg ver. Waarvoor hebben vrouwen in Saudi-Arabië de toestemming van hun voogd -onder meer- nodig?

  • trouwen en scheiden
  • een paspoort aanvragen
  • naar het buitenland reizen
  • onderwijs volgen
  • gaan werken
  • een appartement huren
  • een bankrekening openen
  • een klacht indienen
  • bepaalde medische procedures ondergaan
AP2012

Willekeur is groot

De invulling van het voogdijschap is geen geschreven wet. De toepassing ervan hangt sterk af van de plaatselijke gewoontes én van het begrip van individuele functionarissen, instellingen en organisaties (ziekenhuizen, politiekantoren, stations, banken,...). Met andere woorden: de willekeur is groot.

Vrouwen die in de gevangenis belanden, hebben de toestemming van hun voogd nodig om weer vrij te komen. Ook als ze door toedoen van die voogd in de cel terechtgekomen zijn. Zelfs tijdens een echtscheidingsprocedure behoudt de echtgenoot het voogdijschap over zijn (ex-)vrouw.

Mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch schreef vorig jaar nog een uitgebreid rapport waarin ze de praktijk van het voogdijschap aan de kaak stelde.

Strikt gescheiden

Ook op andere vlakken wordt het leven van Saudische vrouwen sterk beknot. Enkele voorbeelden

  • Openbaar vervoer is gescheiden voor mannen en vrouwen
  • Restaurants, banken, ziekenhuizen... hebben vaak aparte afdelingen én aparte ingangen voor mannen en vrouwen
  • Openbare plaatsen zoals stranden, amusementsparken... zijn doorgaans ook gescheiden
  • Vrouwen mogen enkel werken in functies en plaatsen waar ze enkel in contact komen met andere vrouwen
  • Sociale interactie met een man die geen familielid is, wordt allesbehalve getolereerd
  • Vrouwen moeten buitenshuis allesverhullende kledij dragen die alleen de ogen en de handen vrijlaat (een "abaya")
  • Autorijden blijft bij wet verboden, ondanks diverse campagnes die ook internationaal de aandacht trokken
  • Mannen mogen meer dan één echtgenote hebben, omgekeerd mogen vrouwen maar één echtgenoot hebben

Is er beterschap in zicht?

In 2012 stuurde Saudi-Arabië onder internationale druk voor het eerst twee vrouwelijke atleten naar de Olympische Spelen, een judoka en een sprintser. Zij moesten wel deelnemen in een outfit, aangepast aan de kledingvoorschriften van de Golfstaat.

In 2013 liet koning Abdullah 30 vrouwen toe tot de shura, de zogenoemde Hoge Raad die wetten onder de loep neemt, al blijft het uiteindelijke beslissingsrecht bij de koning. De vrouwen in de shura moeten wel hun hoofd en gezicht bedekken een aparte ingang nemen en achter een scheidingswand zitten om contact met mannen te vermijden.

In 2015 mochten vrouwen voor het eerst stemmen tijdens de gemeenteraadsverkiezingen en mochten ze zich ook voor het eerst verkiesbaar stellen.

Vorig jaar stelde Saudi-Arabië Vision 2030 voor, een plan waarin onder andere meer jobs voor vrouwen gecreëerd moeten worden. Mensenrechtenorganisaties blijven echter pessimistisch en vrezen dat er maar weinig in huis zal komen van de beloftes.

Meest gelezen