Waarom zijn "gelukkigste landen ter wereld" zo gelukkig?

Geld maakt niet gelukkig, wordt verteld, maar behalve enkele onthechte zielen zijn er weinig straatarme mensen die dolgelukkig zijn. Toch zetten steeds meer mensen vraagtekens bij de algemeen aanvaarde correlatie tussen economische groei en geluk. Dat doet vandaag ook Leonid Bershidsky, een columnist voor het Amerikaanse financiële persagentschap Bloomberg.

Wat blijkt nu uit de top-10 van de gelukkigste landen van de VN? Dat zijn achtereenvolgens Noorwegen, Denemarken, IJsland, Zwitserland, Finland, Nederland, Canada, Nieuw-Zeeland, Australië en Zweden. Het zijn allemaal westerse landen, waarvan er zeven uit Europa. Op IJsland, Nieuw-Zeeland, Australië en Zweden na, hadden die vorig jaar alle een bescheiden economische groei, ergens tussen 0,4 en 1,8%.

Nu zijn dat allemaal "mature economies", landen die al lang welvarend zijn en waar een beperkte groei volstaat om goed te leven, anders dan bijvoorbeeld India of China.

Maar evenzeer valt op dat alle landen in de top-10 vrij egalitaire landen zijn met een grote gelijkheid van inkomen, een stevige herverdeling van de welvaart, een stevig sociaal vangnet en vooral ook rechtsstaten met een democratisch model en vrijheden voor de burgers. Geluk is dus blijkbaar "welvaart plus andere dingen".

Opvallend daarbij zijn de cijfers voor China. Als er nu één land is dat de afgelopen decennia forse economische groei gekend heeft, dan is het wel China en toch zijn de Chinezen volgens het VN-rapport niet gelukkiger dan in 1990, toen de groei nog moest beginnen.

Er zijn weliswaar honderden miljoenen Chinezen uit de armoede gehaald en er zijn nu ook veel rijken en een hogere middenklasse. Toch wordt de stijging van het geluk daar echter deels tenietgedaan door het ineenstorten van het sociale vangnet, de groeiende ongelijkheid en de desastreuze milieuvervuiling. 

De landen waar het geluk wel opvallend gestegen is, zijn voormalige communistische landen in Centraal-Europa. Opvallend is ook dat in Frankrijk, Italië en Saudi-Arabië het geluksgevoel fors gedaald is, terwijl daar geen sprake is van catastrofale economische achteruitgang.

Is geluk dan te meten? Bloomberg verwijst hierbij naar Jeffrey Sachs, Richard Layard en John Helliwell, drie befaamde economen. Die hebben zes variabelen onderkend die samen geluk zouden bepalen:

• welvaart als economische groei per inwoner
• een sociaal vangnet
• gezonde levensverwachting
• vrijheid om eigen keuzes te maken
• het vermogen om andere mensen te helpen
• perceptie van corruptie (hoe lager, hoe beter)

Welvaart is het gemakkelijkst te meten, maar vanaf een bepaald niveau van welvaart leidt een toename van vermogen niet automatisch meer tot een evenredige toename van tevredenheid, heb ik uit lessen economie van weleer onthouden. Of anders: als u twee mooie auto's of huizen hebt, zal de aanschaf van een derde u niet zo gelukkig maken als uw eerste aankoop. 

Andere economen en denkers wijzen ook op het belang van vrijheid, het verminderen van ongelijkheid, een goede sociale zekerheid en toegang tot goed onderwijs als oorzaken van "goed gevoel".

Er is voldoende rijkdom in de wereld, besluit de auteur in Bloomberg, goed beleid is om dat te dirigeren naar de determinanten van geluk voor veel mensen. Het toch niet linkse agentschap verwijst in dat verband naar de Franse socialistische kandidaat Benoit Hamon, die weliswaar weinig kans maakt op het presidentschap, maar wel wil inzetten op gezondheidszorg en onderwijs.

Of nog dit: het boeddhistische koninkrijkje Bhutan in de Himalaya, ergens tussen India en Tibet berekent geen bruto binnenlands product, maar wel bruto binnenlands geluk. Hoe dat men dat precies meet, is dan weer een ander verhaal.