Trump en het inreisverbod: wat nu?

Een rechter in de staat Hawaï heeft het herwerkte inreisverbod van president Trump tijdelijk opgeschort. Tot grote woede van Trump, die nu echt naar het Hooggerechtshof wil. Hoe moet het verder? Waar staat Trump nu? Enkele vragen en antwoorden.
2016 Getty Images

Hoe kan de staat Hawaï het inreisverbod blokkeren?

De rechtszaak tegen het vernieuwde inreisverbod voor het US District Court in Honolulu was aangespannen door Ismail Elshikh, een imam met Egyptische roots die al meer dan 10 jaar in de VS woont. Zijn Syrische schoonmoeder heeft een visum nodig om de VS binnen te kunnen. Ook de staat Hawaï zelf had een klacht ingediend.

Een staat kan een zaak aanspannen voor een federale rechtbank in naam van zijn inwoners. De staat vertegenwoordigt dan de belangen van de bevolking die grondwettelijke rechten heeft, waaronder gelijke bescherming door de wet en bescherming tegen religieuze discriminatie door de regering. De staat kan ook de belangen van de zakengemeenschap en staatsuniversiteiten verdedigen.

In zijn overweging om het hernieuwde inreisverbod tijdelijk te blokkeren, bekeek rechter Derrick Watson of en hoe de ban de grondwettelijke rechten van zijn inwoners zou schenden. Ook het principe "balance of harms" ("balans van schade", nvr) werd afgewogen: is de schade die het inreisverbod zou toebrengen aan Hawaï en zijn inwoners als het geïmplementeerd wordt, groter of slechter dan de schade die het zou toebrengen aan de nationale veiligheid als het niet geïmplementeerd wordt?

Hoe kan een federale rechter een beslissing van de president blokkeren?

Volgens de Amerikaanse grondwet is de federale macht verdeeld over de president ("executive power"), de gerechtshoven ("judicial power") en de politici ("legislative power"). En omwille van de burgerrechten ("Bill of Rights"), die in de grondwet opgenomen zijn, zoals de uitsluiting van religieuze discriminatie, zijn er dingen die een president simpelweg niet kan doen.

Het US District Court in Hawaï heeft nu geoordeeld dat het herwerkte inreisverbod moest worden geblokkeerd, omdat het waarschijnlijk is dat het de grondwettelijke rechten van de Hawaïaanse bevolking schendt. Rechter Derrick Watson vindt het onlogisch dat het inreisverbod niet geïnspireerd zou zijn door religieuze discriminatie.

Het verbod geldt voor inwoners van 6 overwegend islamitische landen en vluchtelingen. Advocaten voor de regering hadden geargumenteerd dat de ban slechts van toepassing is op enkele landen. Met andere woorden, niet àlle landen met een grote moslimpopulatie worden genoemd, dus het inreisverbod viseert ook geen moslims. "Een fundamenteel onlogische redenering" oordeelt de rechter.

De rechter was ook van mening dat een inreisverbod ernstige schade zou kunnen toebrengen aan het toerisme in Hawaï, een sterke economische sector voor de staat.

Alleen de tekst, of ook de intentie?

Opmerkelijk in het vonnis van de Hawaïaanse rechter Derrick Watson: hij verwijst expliciet naar de retoriek van Trump en zijn team tijdens de verkiezingscampagne en na Trumps verkiezing tot president. De tekst van het inreisverbod kan niet los worden gezien van die context. "Er is niks verholens aan een persbericht van Trump waarin hij oproept tot een totale, complete stop voor moslims die naar de VS willen komen."

Gerechtshoven zullen wel degelijk kijken naar de intentie van de wet, niet enkel naar de bewoording. Trumps campagneretoriek was een belangrijk element in de beslissing van het US Districts Court in Hawaï. Dat was ook het geval in eerdere uitspraken van rechters over het inreisverbod.

Tijdens zijn campagne beloofde Trump een ban op moslims die de VS binnen willen. Dat is discriminatie op basis van religie, en dat is ongrondwettelijk. Bepaalde taal uit de tekst van het inreisverbod halen -zoals is gebeurd in de herwerkte versie- betekent niet dat de bedoeling van de administratie niet langer in overweging genomen kan worden door het hof.

Wat gebeurt er nu?

President Trump heeft in een reactie op de uitspraak uit Hawaï laten verstaan dat hij deze zaak zo ver mogelijk wil trekken, desnoods tot voor het Hooggerechtshof. De eerste stap die hij daarin zal moeten zetten, is beroep aantekenen bij het zogenoemde 9th Circuit Court of Appeals. Dat kan beslissen om de opschorting van het inreisverbod te handhaven, dan wel te vernietigen.

Als de opschorting van het verbod ook daar gehandhaafd wordt, kan Trump nog beroep aantekenen bij het Supreme Court (foto), het hoogste gerechtshof van het land. Maar een eventueel beroep daar wordt bemoeilijkt door de huidige samenstelling van het Hooggerechtshof: vier conservatieve en vier liberale rechters.

Er is nog geen nieuwe negende rechter sinds het overlijden van de conservatief Antonin Scalia vorig jaar. Trump heeft Neil Gorsuch voorgesteld als nieuwe rechter, maar het is weinig waarschijnlijk dat hij effectief benoemd raakt voor een eventueel beroep in deze zaak zou voorkomen.

De Amerikaanse regering opteerde na de afwijzing van het oorspronkelijke inreisverbod niet voor de stap naar het Hooggerechtshof, maar wel voor een herwerkte versie. Of Trump en zijn team deze keer die piste nóg eens willen bewandelen, is twijfelachtig. De taal die Trump sprak, laat dat niet meteen vermoeden. "We moeten eigenlijk terug all the way, naar het oorspronkelijke voorstel."

En de rechtszaken in andere staten?

Ook in verschillende andere Amerikaanse staten zijn nog rechtszaken hangende tegen de geldigheid van het herwerkte inreisverbod van Trump. De federale rechters daar zullen mogelijk hun verdict uitstellen na de uitspraak in Hawaï, die voor heel de VS geldt.

In de staat Maryland heeft de rechter alvast het inreisverbod afgewezen, enkele uren nadat de uitspraak in Hawaï bekend geraakt was. "Het inreisverbod is de realisatie van de moslimban die Trump voorstelde tijdens zijn presidentiële campagne", aldus rechter Theodore D. Chuang. "In deze zeer unieke zaak zijn er sterke indicaties dat nationale veiligheid niet de belangrijkste overweging is voor dit inreisverbod."

Meest gelezen