Open brief aan Zuhal Demir: "Het is niet de schuld van Nadja, Diederik of Samira"

Joost Bonte is coördinator straathoekwerk in Oost- en West-Vlaanderen.

Geachte mevrouw Demir,
Beste Zuhal,

Vanmiddag heb ik in "De zevende dag" naar je eerste "optreden" gekeken als nieuwe staatssecretaris voor (onder andere) Armoedebestrijding. Je klonk vastberaden, je oogde strijdvaardig en ik juich dit toe, want iedereen die armoede bestrijdt, koester ik.

Ik blik terug op mijn week: woensdag, een buurthuis in een stad, een palet aan bezoekers, de koffie is heet, de soep is op, ik heb tijd en luister.

Veel verhalen: mooie en schrijnende, hoopvolle en hooploze, leuke en beklijvende, warme en kille. Ik laat me ermee vollopen en ze blijven ronddolen tussen hart en hoofd, ze stemmen me mistroostig. Ik probeer ze een plaats te geven.

Eerst een classificatie, in het Engels, want soms is ons Nederlands toch te beperkt. Of je nu mensen kansarm of kanszoekend noemt, doet er eigenlijk niet toe, want wat hen bindt, is dat ze kwetsbaar zijn.

In het Engels hanteert men twee termen voor kwetsbaarheid. "Frailty" is de kwetsbaarheid waar elke mens aan onderhevig is. We worden geboren, zijn soms ziek, worden ouder, takelen misschien af en finaal sterven we. Daarnaast hanteert men ook de term "vulnerability" en dit kan bekeken worden als de "manipuleerbare" kwetsbaarheid. Hoe leef je, waar werk je, welke zorg krijg je, wat is je scholingsgraad, waar staat je huis…?

Bij frailty kan er in wezen niet veel gebeuren, hoogstens wat uitstel bedongen worden. Bij vulnerability kan er des te meer gebeuren. Hier kan de term "kwetsbaarheid" ook aangevuld worden met "gekwetstheid": de vernederingen, de miskenningen, de uitsluitingen, de trauma’s… Die kunnen/moeten worden opgevangen en daar moet mee aan de slag gegaan worden.

In een tijd waarin u, samen met veel anderen, die te manipuleren kwetsbaarheid verklaart vanuit een individueel schuldmodel is het misschien aangewezen/noodzakelijk om de systemen te beschouwen die mensen kwetsbaar maken.

Ik begin aan het ordenen van mijn namiddag-verhalen.

Het is niet de schuld van Nadja dat er wachtlijsten en hoge tarieven zijn in de kinderopvang.

Het is niet de schuld van Diederik dat we met een schoolsysteem zitten dat bijna 20% niet-gekwalificeerde uitstroom realiseert.

Het is niet de schuld van Igor dat het lidgeld voor de jeugdbeweging of de sportclub sterk gestegen is.

Het is niet de schuld van Marnix dat de hulpverlening hoe langer hoe meer voorwaarden en drempels inbouwt/oplegt om toegankelijk te zijn.

Het is niet de schuld van Samira dat het aanbod van betaalbare woningen zo laag ligt en de wachtlijsten bij sociale huisvestingsmaatschappijen zo lang zijn.

Het is niet de schuld van Wesley dat er geen continuïteit is in de hulpverlening (of dat die stopt op 18).

Het is niet de schuld van Ronny dat de uitkeringen zo laag liggen.

Het is niet de schuld van Mokhtar, een uitgeprocedeerde asielzoeker, dat hij geen arbeidscontract mag afsluiten.

Het is niet de schuld van Nele dat de schoolfactuur zo hoog ligt.

Het is niet de schuld van Ümid dat de opleidingen "Nederlands Tweede Taal" kampen met wachtlijsten.

Het is niet de schuld van Kenneth, die vroegtijdig de school verliet, dat werkgevers hem niet willen.

Het is niet de schuld van Jonas, die het moeilijk heeft om zijn druggebruik onder controle te houden, dat hij geen behandeling vindt die hem vooruit kan helpen.

Het is niet de schuld van Lydia dat de prijs in een rusthuis hoger ligt dan haar uitkering.

Het is niet de schuld van Myriam dat haar fabriek sluit.

Het is niet de schuld van John dat zijn water- en energiefactuur zo snel stijgt.

Het is niet de schuld van Ahmed dat er geen resocialisatie- en herinstapprogramma’s georganiseerd werden in de gevangenis.

En dit is ook uw schuld niet.

De avond valt en het wordt me nogmaals duidelijk dat het telkens beleidsbeslissingen zijn die ertoe leiden dat mensen kwetsbaar gemaakt (en vaak ook gekwetst) worden.

Het is dan ook noodzakelijk dat er verder en misschien nog radicaler ingezet wordt op de "klassieke" begrippen zoals empowerment, zelfrealisatie en -verantwoordelijkheid, participatie, herstel, rechtenbenadering… Maar dit is maar één aspect.

Een ander – en even belangrijke – opdracht voor elk van ons en zeker voor u, mevrouw, is het structureel werk. We moeten in onze vrienden- en kenniskring, bij collega’s en beleidsmakers het perspectief van gekwetste/kwetsbare mensen inbrengen om ganse – en groeiende – groepen en individuen uit die kwetsbaarheid te krijgen (ze er niet in krijgen vind ik weinig ambitieus).

Daarnaast lijkt het me ondenkbaar dat we wetenschappelijke studies en inzichten vanuit een soort "buikgevoel" zouden negeren of niet in ogenschouw nemen. Ik weet dat het in deze tijden een flinke portie (politieke) moed vergt, maar laat ons die aanwakkeren bij elkaar.

Neem het me niet kwalijk maar als "hoofd van de armoedebestrijding" reken ik op u.

Steeds beschikbaar en bijna altijd bereikbaar, verblijf ik.

Hoogachtend,
Met vriendschappelijke en warme groet,

Joost Bonte, coördinator straathoekwerk Oost- en West-Vlaanderen 

Wat dat Unia-dispuut betreft: misschien moet u als Vlaams-Koerdische het begrip "neutraal" (iets wat ik nog nooit tegengekomen ben omdat het niet bestaat) vervangen door het begrip "onafhankelijk". Ik ben zeker dat u hiermee zal scoren bij uw eigen achterban en misschien overtuigt u ook anderen.