De 5 boeken die het leven van Bart De Wever hebben veranderd

Boeken veranderen niet iemands leven in die mate dat het nooit meer hetzelfde zal zijn, vindt Bart De Wever (46), burgemeester van Antwerpen en N-VA-voorzitter. Literatuur levert ons wel enkele inzichten op en in dat opzicht heeft ze ook een enorme impact gehad op het leven van de politicus. "Uit elk goed boek steek ik iets op", vertelt De Wever. "Ik hou vooral van boeken die iets over het leven zeggen. Die het menselijk bestaan typeren in al zijn kleinheden, maar ook in zijn grootsheid." En dat merk je ook aan zijn boekenkeuze.

"Kan je je een menselijker figuur voorstellen dan William Stoner", poneert De Wever. Stoner, de zoon van een arme boerenfamilie, wijdt zijn hele leven aan de liefde en aan de literatuur. Maar op beide vlakken loopt het niet zo gesmeerd. Zijn vrouw en dochter keren hem de rug toe en ook zijn carrière als literatuurprofessor verloopt moeizaam door de intriges van een collega. "Het lijkt wel alsof alle menselijke feilbaarheid in die ene man zit samengeprangd. Stoner is geen held. Hij is een mens die door het leven sukkelt, zoals we dat allemaal doen", legt De Wever uit. Maar ondanks alles verliest Stoner zijn integriteit niet.

"Stoner" is geen boek van het grote spektakel. Het meesterlijke zit hem volgens De Wever in de manier waarop Williams met een paar zinnen een hele karakterstudie voor de geest kan halen. "Het boek zit vol personages die ik in mijn leven voortdurend tegen het lijf lijk te lopen. Op haast ieder figuur kan ik een gezicht plakken."

Dat Bart De Wever geboeid is door de klassieke oudheid, is intussen algemeen bekend. Het is dan ook geen verrassing dat hij ook daarover een boek opvist. Een werk over een politicus van toen, dat evengoed veel vertelt over de politiek van nu.

Marcus Tullius Cicero is in essentie een tragisch figuur. Hij is het doembeeld van de politicus: klaar voor de grootsheid, op een zucht ervan verwijderd, om vervolgens aan het kortste eind te trekken. Cicero behoort niet tot de Romeinse adel en heeft geen rijke politieke familie om hem te steunen. Hij begint dus in Rome op de onderste trede van de ladder, maar slaagt er toch in om de jongste consul ooit te worden. Tot hij alles verliest en radicaal aan de kant wordt geschoven.

"Dit is enorm pijnlijk om te lezen. Uiteindelijk telt de spreuk van Césare Borgia voor elke toppoliticus: aut Caesar, aut nihil. Ofwel word je een keizer ofwel een niemand. Ofwel een Caesar ofwel een Cicero. En de geschiedenis is voor niemand ongenadiger dan voor de "net niet"-politici, van wie Borgia er overigens zelf één was."

De Wever kende de biografie van Cicero al en toch was hij verrast door de kracht en de vitaliteit waarmee Harris zijn leven beschrijft. "Ik denk dat geen enkel historisch werk er in zal slagen om de opkomst en ondergang van Cicero zo meeslepend te beschrijven. Historische werken geven volgens mij de beste inzichten over de werking van de politiek, over het streven naar invloed, over de uitoefening van de macht. De geschiedenis herhaalt zich nooit omdat de context en de technologie voortdurend wijzigen, maar mensen veranderen niet. Ze denken vandaag eigenlijk weinig anders dan in de eerste eeuw voor Christus."

"Ik heb een zwak voor kunstwerken die "larger than life" zijn", vertelt De Wever. "Je merkt gewoon dat in dit boek jaren van onderzoek is gekropen. Tot in de kleinste details is het historische kader uitgewerkt. Het is een echte tour de force."

Maar de aantrekkingskracht van "De welwillenden" schuilt volgens De Wever eerder in de onaangenaamheid van het boek. Het hoofdpersonage is een smeerlap en toch begrijp je hem. Littell slaagt erin om je te laten meeleven met zo’n verwerpelijk figuur. "Sterker nog: je begint een logica te zien in de weerzinwekkendheid. De discussie in het boek over de al dan niet joodse afkomst van de bergjoden, bijvoorbeeld, is zowel hilarisch als misselijkmakend. En je voelt je schuldig dat je je erin hebt laten meeslepen. Als je als auteur dergelijke complexe emoties bij je lezers weet op te roepen, dan heb je een meesterwerk afgeleverd."

"Je zou kunnen denken dat ik in deze bevooroordeeld ben omdat ik de auteur van dit boek persoonlijk ken. Pohlmann is namelijk mijn vriend en medewerker. Maar ik vermeld dit boek wegens de intrinsieke kwaliteit ervan. Niet wegens motieven van niet-literaire aard", vertelt De Wever. "Ik heb het boek met de nodige scepsis gelezen, maar toen ik het uit had, moest ik erkennen dat het een grootse roman is."

"Een unie van het eigen" is in de eerste plaats een familiekroniek. Het vertelt het verhaal van vier generaties tegen de achtergrond van de naoorlogse politieke en sociale ontwikkelingen in Vlaanderen. Van de afloop van de collaboratie, over de heropstanding van het Vlaams-nationalisme en de ruk naar links tot het einde van de geschiedenis na de val van de muur en de leegheid van het heden: het boek weeft het allemaal door elkaar aan de hand van de levensgeschiedenis van de personages.

"Het is een complex en intrigerend boek dat een donker beeld schetst van de wereld waar alle idealisme is uitgedraaid op een teleurstelling. Van de grote idealen die de protagonisten ooit hadden, blijft niets meer over en ieder gaat daar op zijn eigen manier mee om. Je moet geen psychologische portretten van getormenteerde personages verwachten. Daarvoor is het te veel een ideeënroman. Maar in zijn genre is het een weergaloos boek."

De grote enthousiasmerende verhalen zijn uiteindelijk geëindigd in drama’s en Europa legt zich neer bij een bloedeloos ideeënvacuüm dat wordt opgevuld door technologie. "Een blijde boodschap is het niet meteen, maar wel een krachtige", besluit De Wever.

Een heel bijzonder boek voor De Wever, als burgemeester en voorzitter van de N-VA, is "Wil" van Jeroen Olyslaegers. "In 2015 heb ik bij de Shoah-herdenking aan het monument voor gedeporteerde Antwerpse Joodse burgers de kwalijke geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog in de ogen gekeken en in alle nederigheid de gemaakte fouten toegegeven. De collaboratie en de dubieuze rol van het Antwerpse stadsbestuur, was op alle vlakken een vreselijke fout. Het is een zwarte bladzijde in de geschiedenis die het Vlaams-nationalisme onder ogen moet zien en nooit mag vergeten."

Het was voor De Wever een emotioneel moment. "Ik was omringd door mensen die familie en vrienden hadden verloren in die verschrikkelijke en zinloze tragedie. Maar tegelijkertijd besefte iedereen dat de werkelijkheid en de geschiedenis van de mens nooit zwart-wit is. Dat er veel grijs in uiteenlopende schakeringen bestaat. En daarover gaat "Wil"."

Wilfried Wils, een dichter in wording, werkt tijdens de bezetting als hulpagent in Antwerpen. Zijn mentor wil alle joden vernietigen. Maar Wils wordt verliefd op de mooie Yvette, van wie haar broer juist zijn nek uitsteekt voor de joden. Gevangen tussen twee werelden probeert hij te overleven. "Wils is dus grijs en zijn grijswaarden veranderen voortdurend doorheen de oorlog tot hij zelf niet meer weet aan welke kant hij staat."

Het boek wil de lezer laten oordelen, maar maakt het hem tegelijk heel moeilijk om een oordeel te vellen. Olyslaegers laat je in het ongewisse over de werkelijke motieven van de protagonisten. Is het idealisme dat hen drijft of het pragmatisme van het minste kwaad? Speelt menslievendheid een rol of is het uiteindelijk toch winstbejag? Hebben wereldverbeteraars het altijd bij het rechte eind of kies je beter voor een extreem realisme, ook als dat uitmondt in de doodslag? "Het boek is ook zo opgebouwd dat het bijna een stadswandeling lijkt doorheen zowel het bezette als het hedendaagse Antwerpen. De auteur geeft overigens ook rondleidingen in de stad om geïnteresseerden deze geschiedenis te tonen."