Graven de Franse socialisten een put voor zichzelf? - Sofie Vander Donckt

Sofie Vander Donckt is journalist bij VRT Nieuws en is gespecialiseerd in Frankrijk. Zij volgt nu de voorverkiezingen in Frankrijk.

Vorige dinsdag deelde een jonge Bretoense nationalist een tik uit aan de Franse oud-premier Manuel Valls, die handjes aan het schudden was tijdens zijn campagne voor de linkse voorverkiezingen. Een veiligheidsagent werkte de dader zonder pardon tegen de grond en de 18-jarige jongen werd de volgende dag al via snelrecht veroordeeld tot drie maanden cel met uitstel.

Voor Valls was de symbolische schade ongetwijfeld veel groter dan de fysieke. De Franse socialisten voeren een presidentiële precampagne in mineur en de oud-premier in het bijzonder ondervindt aan den lijve hoe moeilijk het is om de teleurstellende jaren van en met president Hollande van zich af te schudden.

"Het was de tik die 66 miljoen Fransen u graag hadden willen geven", deed een radioluisteraar er de volgende dag nog een schepje bovenop. Een maand geleden had hij ook al een zak bloem over zijn hoofd gekregen in Straatsburg, omdat presidentskandidaat Valls een grondwetsartikel wil schrappen dat premier Valls nog verschillende keren als reddingsboei had gebruikt.

Het grondwetsartikel 49.3 maakt het mogelijk om een wet door te duwen zonder stemming in het parlement en dat deed Valls om enkele economische hervormingen te kunnen invoeren waarvoor hij geen meerderheid had.

Regeren en campagne voeren zijn duidelijk twee verschillende werelden. "Ik heb lessen getrokken uit mijn ervaring als premier", is de verdediging van Valls. Maar voor de ex-premier of een andere socialist lijkt er op drie maanden van de eerste ronde van de presidentsverkiezingen zelfs geen podiumplaats in te zitten.

Op het einde van het slecht gewaardeerde presidentschap van François Hollande hangen ze uitgeteld in de touwen en helpen ze mekaar niet om recht te krabbelen.

Onder de noemer ‘Belle Alliance populaire’ moest de voorverkiezing van de PS alle linkse krachten bundelen over de partijgrenzen heen, maar intussen is ze een pijnlijk verplicht nummer geworden. De linkse kandidaat die over een week verkozen raakt, lijkt al bij voorbaat kansloos eind april.

In ‘normale’ omstandigheden is een aftredende president opnieuw kandidaat en krijgt hij nog een keer het vertrouwen van zijn partij. Maar Hollande waagde zich al niet meer aan de start.

De ambitieuze Valls liet de kans niet liggen, maar intussen blijkt zijn premierschap al lang geen visitekaartje meer. Zelfs binnen de PS staan zijn tegenstanders klaar om zijn beleid af te kraken. Valls moet in de voorverkiezing zien af te rekenen met zes andere kandidaten, maar vooral met zijn ex-ministers Arnaud Montebourg en Benoît Hamon.

Ze horen tot de linkervleugel van de partij en verlieten de regering uit onvrede met de economische lijn van Valls, die ze te liberaal vinden.

Pijnlijke voorgeschiedenis onder kameraden:

Montebourg en Valls stonden vijf jaar geleden al eens samen in de linkse voorverkiezing. Montebourg werd toen de verrassende derde na Hollande en de Rijselse burgemeester Martine Aubry. Zijn score van zeventien procent zag hij verzilverd met een post als minister van Industriële Heropbouw en later Economie.

Valls haalde als kandidaat van de rechtervleugel van de PS toen maar vijf procent, maar kon wel beginnen als minister van Binnenlandse Zaken.

Montebourg lijkt nu opnieuw de grootste concurrent van Valls en hij voert campagne met een pleidooi voor economisch patriottisme met producten ‘Made in France’.

Hij vindt dat Frankrijk zich niet meer aan de Europese begrotingsregels moet houden en gerust een tekort van meer dan drie procent mag hebben.

De nieuwe arbeidswet die grote verdeeldheid zaaide bij de socialisten, wil hij afschaffen omdat de wet de macht van de werkgevers te veel zou versterken.

Benoît Hamon, in opmars in de peilingen, sprong tijdens deze campagne vooral in het oog dankzij zijn voorstel voor een soort bestaansminimum van 750 euro voor alle Fransen en zonder voorwaarden. Maar dat werd door bijna alle andere kandidaten zonder meer verworpen als totaal onrealistisch.

Daartegenover wil Valls de kandidaat zijn van de geloofwaardige en haalbare voorstellen. Hij stelt bijvoorbeeld een ‘waardig’ minimuminkomen voor vanaf 18 jaar, dat wel gekoppeld is aan inkomsten. Voor een alleenstaande zou het bedrag rond 800 euro kunnen liggen.

Valls trapte zijn campagne af door te zeggen dat alles nog mogelijk is als links tenminste de krachten kan bundelen. Hij koos duidelijk voor een meer gematigd discours dan toen hij in de regering zat, om zich te profileren als de enige kandidaat die links kan verenigen.

"Rien n’est écrit", zegt Valls, en een plaats in de tweede ronde van de presidentsverkiezingen zit er volgens hem nog in. Maar binnen de PS zien velen hem net als de man die hen aanpraatte dat er twee onverenigbare linkse kampen bestaan.

De enorme afkeer van enkele partijtenoren zoals Martine Aubry en de burgemeester van Parijs, Anne Hidalgo, zou verklaren waarom ook ex-minister Vincent Peillon nogal onverwacht meedoet aan deze voorverkiezing.

Hij presenteert zich als de kandidaat die de balans in evenwicht kan houden tussen de verschillende strekkingen. Aubry en Hidalgo zouden hem als stroman het veld hebben ingestuurd om de ex-premier nog meer te isoleren met een campagne ‘tout sauf Valls’.

Buiten de PS is de wat nukkige Jean-Luc Mélenchon de man die de linkse fundamenten momenteel het beste lijkt te belichamen. Met zijn beweging ‘La France insoumise’ (‘opstandig Frankrijk’) gaat hij zijn eigen weg, links buitenom.

Een protectionist zoals Montebourg en de twee zullen felle concurrentie hebben aan mekaar als Montebourg als winnaar uit de bus komt bij de PS. Omgekeerd stuurt een overwinning van Valls de ‘gauche de la gauche’ ongetwijfeld in de armen van Mélenchon.

Aan de andere kant van het spectrum is Marine Le Pen van extreemrechts intussen een gevestigde waarde. Zij kan nog even de kat uit de boom kijken en afwachten welk ‘links’ kamp het volgende week haalt en op wie ze haar pijlen dus precies moet richten.

Diezelfde windstilte is er voorlopig bij François Fillon (kleine foto), de stevig rechtse en conservatieve kandidaat van de Republikeinen.

Tussen Mélenchon enerzijds en Fillon en Le Pen anderzijds gaapt een groot gat, waar de partijloze Emmanuel Macron enthousiast terrein probeert te veroveren met succesvolle meetings. Hij mikt op kiezers die de traditionele partijen beu zijn, maar zet zich af tegen het programma van Le Pen.

Enkele maanden geleden toen Macron zich losrukte van de regering gaf iedereen hem weinig kans. Maar nu, met de dynamiek van zijn beweging ‘En marche’, verrast hij vriend en vijand.

Macron wil de klassieke links-rechts-tegenstelling overstijgen. En dat lijkt aan te slaan volgens de peilingen. Hij plukt aan beide zijden gematigde kiezers weg. En als de PS een "linkse" kandidaat naar voor schuift, zoals Montebourg of Hamon, krijgt Macron nog meer speelruimte omdat veel socialistische verkozenen of lokale mandatarissen zouden klaar staan om over te stappen naar Macron en zijn En marche.

Of hoe de Franse socialisten dit jaar niet de president zullen leveren, maar wel zullen helpen om de kaarten te schudden.