2017: het begin van de Israëlische annexatie van Palestina? – Pieter Stockmans

Pieter Stockmans is MO*-journalist en coauteur van De Jihadkaravaan (Lannoo, 2015)

Wordt 2017 het jaar van het begin van de Israëlische annexatie van Palestina? En het einde van de traditionele alliantie tussen Israël en de VS? De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken John Kerry zette op de valreep de standaard waaraan het Amerika buiten Trump Israël zal afmeten. En annexatie hoort daar niet bij. Toch voelen voorstanders van een totale annexatie zich sterker dan ooit in Israël sinds Trump zijn keuze voor ambassadeur David Friedman bekend maakte: een voorstander van annexatie.

Kerry's langverwachte speech over het Israëlisch-Palestijns conflict zal irrelevant zijn als Trump binnenkort officieel president van de VS wordt. Toch was het een merkwaardige aanklacht. John Kerry sprak over de redenen waarom de tweestatenoplossing op sterven na dood is: Israël blijft illegale Israëlische nederzettingen op bezet Palestijns gebied bouwen en laat zo geen ruimte voor een leefbare Palestijnse staat.

Israël zou op termijn één staat met de Palestijnen worden, maar dan zou het geen Joodse staat meer zijn. Als het toch een Joodse staat zou blijven, zouden Palestijnen niet dezelfde rechten hebben en zou Israël dus geen democratie zijn. Dat Israël dan een apartheidsstaat zou zijn, zei Kerry niet uitdrukkelijk. Wel dat het een “eeuwige bezetting” zou zijn.

Daarom, voor het eerst in jaren, stelden de VS hun veto niet in de VN Veiligheidsraad, op de stemming over resolutie 2334 over de illegale Israëlische nederzettingen in Palestina, waardoor de resolutie kon passeren.

Zoals verwacht reageerde de Israëlische premier Benjamin Netanyahu woedend. Amper een uur na de speech – Kerry hoefde geen woord uit te spreken voor Netanyahu zijn veroordeling klaar had – noemde hij de speech en de Amerikaanse houding in de Veiligheidsraad “anti-Israël”.

Op de Israëlische televisie zei hij dat de VS onder uittredend president Obama 100% de kant van de Palestijnen kozen. Dat klopt niet. De VS onthielden zich al meermaals in stemmingen van de Veiligheidsraad over Israël. De resolutie bevat niets nieuw of revolutionair: al een halve eeuw lang legt Israël de ene resolutie na de andere naast zich neer en bouwt het lustig verder op bezet gebied. De nieuwe resolutie bevat geen mechanismes om de aanhoudende bouw van nederzettingen te bestraffen.

Ook Kerry’s speech is weinig anders dan wat al jaren op tafel ligt. Onderhandelingen op basis van de grenzen van voor 1967, toen Israël de Westelijke Jordaanoever bezette en nederzettingen begon te bouwen. Israël zou de grote nederzettingensteden op bezet gebied mogen houden en Palestina zou wat land krijgen dat vandaag tot Israël behoort. Dat is problematisch voor Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever die hun landen in privé-eigendom nooit meer zouden terugkrijgen, en voor sommige Palestijnen die nu in Israël wonen en plots na meer dan 60 jaar onder een ander bestuur zouden komen. Jeruzalem zou de hoofdstad van twee landen worden. De Palestijnse staat zou geen leger mogen hebben. Er zou een “rechtvaardige oplossing” komen voor de Palestijnse vluchtelingen die Israël in 1948 en 1967 van hun land verdreef. Ze zouden enkel mogen terugkeren in de mate waarin dat het “Joodse karakter” van Israël niet zou veranderen.

Dit alles gaat erg ver in de richting van Israëls eisen. Kerry’s plan aanvaarden zou een grote overwinning zijn voor Israël. Maar zelfs de inwilliging van àlle Israëlische eisen zou Netanyahu afwijzen. En uiteraard, elk beetje kritiek grijpt hij aan om de meest van de pot gerukte campagne tegen Obama en de Verenigde Naties te lanceren.

Sinds 2003 bouwt Israël aan een muur in bezet Palestina, een muur die de grote Israëlische nederzettingensteden de facto inlijft bij Israël. De VS hebben die flagrante schending van het internationaal recht altijd getolereerd. Dat de VS de anti-nederzettingenresolutie deze keer wél lieten passeren, had dan ook eerder te maken met de bouw van nederzettingen ten oosten van de muur, diep in bezet gebied. En met stappen die wijzen op een nakende Israëlische annexatie van dat gebied: Israël vernietigt er steeds meer Palestijnse huizen, laat er geen Palestijnse ontwikkeling meer toe en integreert dat bezet Palestijns gebied met Israël.

Obama wil die nederzettingen ten oosten van de muur niet tolereren, maar wel de grote Israëlische nederzettingensteden ingelijfd door de muur sinds 2003.

Je zou zeggen dat Netanyahu dat als een grote overwinning zou beschouwen. Israël is er met de illegale inlijvingsmuur uiteindelijk toch in geslaagd om de feiten op de grond te doen erkennen door de internationale gemeenschap. Maar neen. Netanyahu wil meer. Waarom? Twee redenen: Trump, en Bennett. De belofte van Donald Trump lokt Israël blindelings in de val van de hoogmoed. En Naftali Bennett, Netanyahu’s regeringspartner op rechts, zweept het land verder op.

Het politieke theater dat volgde op resolutie 2334 had niets te maken met de inhoud van de zaak, maar moest Obama in een slecht daglicht plaatsen en Trump toelaten zijn steun voor Israël uit te spreken, in zijn vertrouwde stijl. Dat was een mooie propagandastunt van Netanyahu, en deel van zijn electorale strategie om zijn extreemrechtse partners te paaien. Daarbij hoefde hij zich niet meer geremd te voelen door de geplogenheden van de diplomatie: Obama is binnen drie weken toch weg. Net zoals de Russische president Poetin telt Netanyahu de dagen af naar 20 januari, waarna hij dit rimpeltje weer achter zich kan laten en verder kan gaan met het onzichtbaar maken van de Israëlische kolonisatie van Palestina.

‘De resolutie in de VN Veiligheidsraad is de zwanenzang van de oude wereld, die bevooroordeeld is tegen Israël. Maar we komen een nieuw tijdperk binnen. En zoals president-elect Trump zei, dat zal sneller gebeuren dan je denkt’, zei Netanyahu in zijn gebruikelijke bombastische stijl.

Als Kerry zijn speech twee jaar geleden had gegeven en er diplomatieke inspanningen aan had gekoppeld, was Netanyahu er misschien mee akkoord gegaan. Maar nu liggen de kaarten anders. Israël evolueerde naar extreemrechts en pro-annexatie groepen kregen steeds meer invloed. Ook de Palestijnse president Abbas is geen historische staatsman die in staat is tot een vredesakkoord. Hij en de Palestijnse Autoriteit klampen vast aan hun positie en aan het status-quo van de bezetting, waaraan ze hun privileges te danken hebben.

Netanyahu is Israëls tweede langst regerende eerste minister. Hij wil zelfs voor een vijfde termijn gaan. Voor zijn vierde termijn raakte hij enkel verkozen door zich op te werpen als leider van een rechtse coalitie. Als hij een coalitie had gesloten met een andere grote centrumpartij had hij waarschijnlijk geen premier kunnen worden. Hij heeft zijn lot én politieke toekomst dus verbonden aan kleine partijen van ultraorthodoxe joden en extreemrechts, die vinden dat de kolonisatie van Palestina niet snel genoeg gaat. Netanyahu moet deze extremisten voortdurend tevreden stellen om zelf politiek te overleven.

De visie dat Israël de hele Westelijke Jordaanoever moet annexeren en de twee miljoen Palestijnen daar moet opsluiten in enclaves, zoals het vandaag in de praktijk al is, wordt steeds meer mainstream.

De extreemrechtse coalitie tussen Netanyahu en Bennett hanteert al lang voor Trump een “Trumpretoriek”: revanchisme tegen linkse én rechtse elites die het spelletje van het vredesproces meespeelden. Ook de aanval op iedereen die grenzen stelt aan de kolonisatie – Israëlische NGO’s die ijveren voor vrede en mensenrechten, journalisten, rechters – werd onder Netanyahu ingezet.

Het zogenaamde vredesproces, al decennialang een dekmantel voor de Israëlische kolonisatie van Palestina, fungeert als een politiek correct idee dat geen betekenis heeft op het terrein.

Naftali Bennett wil de dekmantel afwerpen. Niet om vrede te sluiten en gestolen grond aan de Palestijnen terug te geven, maar om nog meer grond te stelen en zich te bevrijden van Amerikaanse druk. Amerikaanse presidenten hebben de laatste decennia de uitbreiding van Israëlische nederzettingen altijd veroordeeld, zonder er evenwel diplomatieke of andere sancties aan te koppelen. Toch veroorzaakte het altijd vertraging.

Bennett wil af van dat keurslijf en bevindt zich met Trump in de zevende hemel. Trump zal zelfs geen veroordelingen meer uitsturen. David Friedman, Trump’s keuze voor ambassadeur in Israël, is zelf ideologisch én organisatorisch aanhanger van de kolonistenbeweging: zijn stichting zamelt geld in voor de nederzettingenbouw.

Netanyahu vindt de dekmantel van het vredesproces juist handig om het echte proces van kolonisatie te bedekken onder de sluier van politieke correctheid. De absolute mediastilte over de voortdurende Israëlische kolonisatie van Palestina tijdens acht jaar Obama was een zegen voor Netanyahu. Revolutionaire maatregelen en eventuele grote conflicten die daaruit zouden voortkomen, zouden de sluier opheffen en dat vindt Netanyahu zorgwekkend.

Met Trump lijken nu alle remmen los te gaan. Bennett zal de lijnen kunnen uitzetten en Netanyahu zal moeten volgen. Netanyahu ging al in tegen een beslissing van het Hooggerechtshof dat besliste dat een illegale “buitenpost” ontruimd moest worden. Een buitenpost is een nederzetting van joodse extremisten die zelfs onder Israëlisch recht niet officieel erkend wordt. Netanyahu deed er alles aan om ervoor te zorgen dat de joodse extremisten op de Palestijnse privégrond konden blijven. Het parlement stemde een wet om de vele buitenposten te regulariseren.

Als zelfs schendingen van Israëlisch recht geregulariseerd worden, wat moeten we dan verwachten van schendingen van internationaal recht? En als de Israëlische staat de buitenposten toch komt ontruimen, is de religieuze beweging vastberaden genoeg om zich zelfs met geweld te verzetten tegen de eigen politie. En als de bewoners toch akkoord gaan om te verhuizen, worden ze gehuisvest in een “officiële” nederzetting op Palestijns land. Voor de Palestijnen maakt het weinig verschil.

Waarschijnlijk zullen Netanyahu en Bennett van de historische kans gebruik maken om in de Trump-jaren zoveel mogelijk nederzettingen te bouwen, die, net zoals de reeds gebouwde, niet meer ontruimd zullen worden, volgens het principe van “feiten op de grond”. Bennetts roep om “Zone C”, het gebied in Palestina waar alle Israëlische nederzettingen liggen, te annexeren, zal luid klinken.

Waaraan mogen we ons verwachten als een Amerikaanse ambassadeur verder wil gaan dan de extreemrechtse Bennett en gewoon de hele Westelijke Jordaanoever wil annexeren, niet enkel Zone C? Bennett zal Israël ongeremd kunnen uitbouwen van de Middellandse Zee tot de rivier Jordaan.

De tweestatenoplossing zou onder Trump en Netanyahu de finale doodsteek kunnen krijgen. Maar dat betekent niet dat de alliantie tussen de VS en Israël sterker is dan ooit. De VS zijn immers meer dan enkel de figuur Donald Trump. Wat als het draagvlak binnen de Amerikaanse joodse gemeenschap afbrokkelt, als het joodse electoraat in de VS zich keert tégen Trump en dus ook tegen de huidige Israëlische regering?

Vele Amerikaanse joden zijn het volmondig eens met Obama’s visie op de Israëlische nederzettingen: ze bedreigen Israël zelf. Liberale en linkse Amerikaanse seculiere joodse groepen zoals J Street en Jewish Voice for Peace worden groter en invloedrijker. Zij zullen in een tegenreactie tegen een extreme president als Trump en tegen een groeiend ultraorthodox extreemrechts in Israël de komende vier jaar juist nog meer groeien. Hun afkeer voor het cynische Israëlische beleid onder Netanyahu –de nederzettingen blijven uitbreiden, de ene bommencampagne na de andere, doelbewust acties ondernemen tegen vrede, en zelfs racistisch uithalen tegen Arabieren – zal alleen maar toenemen. Hoe rechtser Israël wordt, hoe meer onenigheid er binnen de Amerikaanse joodse gemeenschap in de VS ontstaat over steun aan Israël.

Trump en Netanyahu zouden wel eens eigenhandig de traditionele alliantie tussen Israël en de VS kunnen begraven, met hun hoogmoed.

Ook Obama’s niet-veto en Kerry’s speech waren een tegenreactie. Als Clinton president was geworden, dan was de nieuwe anti-nederzettingenresolutie er misschien nooit gekomen en hadden de VS hun veto misschien wel gesteld. Obama wilde vooral een statement maken tegen wat ons te wachten staat onder Trump, en de bakens uitzetten.

Ook dat is het Trump-effect. Alle gelederen in de samenleving sluiten de rangen. Dan ontstaan er nieuwe allianties. In de VS zullen niet alleen de liberale joden sterker worden, maar ook allianties tussen joden en moslims die voelen dat ze samen bedreigd worden door de retoriek tegen minderheden. Het American Jewish Committee en de Islamic Society of North America hebben samen de Muslim-Jewish Advisory Council opgericht. Het is nog te vroeg om te zeggen of dit enige impact zal hebben op de standpunten rond het Israëlisch-Palestijns conflict, maar dit soort ontwikkelingen moeten we blijven opvolgen.

De belofte van de machtigste man ter wereld aan zijn zijde doet Netanyahu alle eieren in één mand gooien. Hij sluit Israël op in internationale isolatie door overdreven te reageren op landen die voor de anti-nederzettingenresolutie stemden, landen in Azië, Afrika en Latijns-Amerika waarmee hij eerder goede relaties probeerde aan te knopen.

Europa keert zich ook verder af van Israël. Wat als Israël alleen nog maar op Trump kan rekenen, slechts ogenschijnlijk een sterke partner?

Israël, dronken in een Trump-delirium, ziet niet dat veel andere pijlers worden afgezaagd. Een “nieuw tijdperk”? Dat zeker, maar het zal een tijdperk zijn waarin de leiders van beide landen de steun voor Israël in de VS en de wereld doen afnemen.

Uiteindelijk zal ook Trump merken dat hij altijd uitkomt bij het plan van Kerry. Dat is niet eens de verdienste van Kerry. Zijn plan is het plan Bush, het plan Clinton, enzovoort. Na meer dan 20 jaar “vredesproces” zou het duidelijk moeten zijn dat dit het Amerikaanse voorstel is. Maar we zullen misschien nog 20 jaar wachten op leiders niet meer handelen uit eigenbelang of niet verblind zijn door hoogmoed en het verlangen naar meer. De grootste slachtoffers zijn de Palestijnen die hun land en rechten zien inkrimpen, maar ook voor Israëli’s, Amerikanen en Europeanen wordt de wereld alleen maar onveiliger.