Helft van de Vlaamse zelfstandigen vindt job niet "werkbaar"

Ongeveer de helft van de zelfstandigen vindt zijn job in zijn huidige vorm eigenlijk niet werkbaar. Dat blijkt uit de driejaarlijkse werkbaarheidsmonitor van de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV). Vooral de combinatie werk-privé en de stress die bij het zelfstandigenstatuut komt kijken zijn voor ruim één derde zwaar om dragen.
Reporters

Het onderzoekscentrum van de SERV bevroeg dit jaar - in navolging van eerdere onderzoeken in 2007, 2010 en 2013 - 2.700 Vlaamse ondernemers. Op de vraag of ze hun werk als "werkbaar" beschouwen, antwoordt ongeveer de helft (50,7%) van wel. Tegenover de vorige bevraging in 2013 is er sprake van een lichte terugval (51,4%), maar die is niet significant. Tegenover de bevraging in 2007 gaat de werkbaarheid in stijgende lijn, met drie procentpunten. Tegen 2019 hoopt de SERV dat 55% van de Vlaamse ondernemers zijn job werkbaar vindt.

Maar wanneer is iemands job "werkbaar"? Volgens de SERV hangt dit samen met vier aspecten, nl. werkstress, werk-privébalans, leermogelijkheden en motivatie. Als deze elementen in balans zijn, dan ervaart iemand zijn job als werkbaar.

Vooral de stress en de combinatie tussen werk en privé liggen moeilijk. Eén derde van de ondernemers vindt het moeilijk om zijn job af te stemmen op zijn privéleven. De positieve evolutie tussen 2010 en 2013 zet zich niet door. Ook typische werkstressklachten vormen een belangrijk knelpunt. Ruim 36,2% van de zelfstandigen worstelt hiermee, ruim 3 procentpunten meer dan in 2013.

Een gebrek aan leer- of persoonlijke groeimogelijkheden (3,5%) of motivatie (9,3%) vormt slechts voor een fractie van de ondernemers een knelpunt. Ruim 90 procent van de ondernemers beoefent zijn job met passie, een cijfer dat al jaren constant blijft. Zelfstandigen investeren sinds 2007 wel opvallend vaker in permanente vorming, vandaar het dalende aantal zelfstandigen dat een gebrek aan leermogelijkheden aanklaagt.

"Ondernemen heeft ook een keerzijde"

Over het algemeen gaat het met de werkbaarheid voor zelfstandigen de goede richting uit. "Tussen 2010 en 2013 is er een sprong van 4 procentpunten voorwaarts gemaakt", zegt onderzoeker Frank Janssens daarover. "Dat zelfstandigen steeds meer investeren in zichzelf, is een goede evolutie. Permanente vorming maakt hen beter gewapend om hun job naar behoren uit te voeren."

Dat een aanzienlijke en groeiende groep kreunt onder de werkstress en de moeilijke combinatie van werk en privé, valt volgens Janssens niet uit de lucht. "Eén verklaring voor de toegenomen stress is de economische conjunctuur. Als het goed gaat, komen er meer opdrachten binnen, wat voor ondernemers uiteraard positief is, maar dat succes heeft ook een keerzijde. Elk voordeel heb zijn nadeel", zegt Janssens. "Ook de toegenomen digitalisering veroorzaakt meer stress en onzekerheid. Er duiken plots nieuwe spelers op in verschillende domeinen, zoals Über, Tripadvisor of Airbnb."

Dat één op de drie er niet goed in slaagt om zijn professionele activiteiten op zijn privéleven af te stemmen, ligt volgens Janssens onder meer aan de werkdruk. "Zeven op de tien zelfstandigen werkt gemiddeld meer dan 48 uur per week. Dan wordt het moeilijk om ook in de privésfeer voldoende aanwezig te zijn, en verantwoordelijkheden op te nemen", verklaart Janssens.

"Anderzijds kan het zelfstandigenstatuut behoorlijk emotioneel belastend zijn. Verantwoordelijkheid over personeel, reacties van assertieve klanten, tegenvallende resultaten: je neemt het allemaal mee naar huis."

"Sectorafhankelijk"

Unizo-topman en huidig voorzitter van de SERV Karel Van Eetvelt ziet in de cijfers "een spijtige evolutie". "We zien grote verschillen tussen verschillende sectoren. Bij beroepen waarbij handenarbeid centraal staat, zoals de bouw, de landbouw of de horeca, komt meer stress kijken. In deze sectoren is de winstmarge kleiner, waardoor ondernemers sneller in de problemen kunnen komen als het even wat minder gaat", zo vertelt hij in "De ochtend". "Het positieve is wel dat ondernemers bij wie alles vlot verloopt, zéér gemotiveerd zijn om tot aan hun 65e door te werken."

Niet enkel ondernemers zelf kunnen zich wapenen tegen de druk die bij hun job komt kijken. Volgens Van Eetvelt zou de overheid ook het één en ander kunnen doen. "De administratieve rompslomp beperken, bijvoorbeeld. Of voorzien in aangepaste kinderopvang, met flexibelere openingsuren."

Tips voor werkbaar werk

  • Investeer in je competenties, zeker ook op het vlak van beheer en management. Wanneer je je zaak efficiënt kan runnen, verlaagt dat de werkdruk en stress.
  • Bouw een professioneel netwerk op om op terug te vallen in moeilijke periodes. Denk aan adviseurs, collega's waarmee je binnen een associatie werkt of een beroepsvereniging.
  • Probeer de administratieve rompslomp te beperken of laat je daarin bijstaan.

(bron: onderzoeker Frank Janssens)

Meer weten over de onderzoeksresultaten?

De resultaten van de werkbaarheidsmonitor 2016 staan verzameld op deze website.

Meest gelezen