Waarom instabiliteit in Italië ook slecht nieuws voor u is
Wat gebeurt er nu meteen?
Italië moet vandaag op zoek gaan naar een nieuwe eerste minister. Matteo Renzi zal vanmiddag namelijk zijn ontslag aanbieden bij president Sergio Mattarella. Dat heeft Renzi afgelopen nacht bekendgemaakt.
De jonge premier (41) had op voorhand zijn lot verbonden aan de uitslag van het referendum van gisteren: als de bevolking tegen de voorgestelde hervormingen zou stemmen, waardoor de regio’s minder macht zouden krijgen, had Renzi gezegd dat hij zou opstappen. Dat is nu dus gebeurd, want bijna 60 procent van de stemmers hebben nee gezegd tegen de hervormingen die Renzi wilde doorvoeren. Renzi heeft niet gewacht tot de volledige uitslag bekend werd. Toen de exitpolls wezen op een groot verlies, gaf Renzi zijn verlies toe en kondigde hij aan dat hij vandaag zijn ontslag zou aanbieden.
Wie volgt Renzi op?
In theorie zou president Mattarella aan Renzi kunnen vragen om aan te blijven, maar dat is dus heel onwaarschijnlijk. Wat veel waarschijnlijker is, is dat de president snel op zoek zal gaan naar een nieuwe premier. Er is namelijk geen tijd te verliezen: Italië moet dringend een begroting opstellen, een nieuwe kieswet opstellen én de Italiaanse banken redden.
De opvolger van Renzi zou dan aan het hoofd komen van de bestaande regering. Als mogelijke opvolgers worden minister van Financiën Per Carlo Padoan, Senaatsvoorzitter Pietro Grasso en minister van Cultuur Dario Franceschini genoemd.
Komen er verkiezingen?
Op korte termijn zullen de huidige regeringen dus een aantal noodzakelijke maatregelen treffen, maar op langere termijn zitten er mogelijk vervroegde verkiezingen aan te komen in Italië. Normaal zouden de Italianen pas in 2018 naar de stembus moeten gaan, maar door de huidige politieke storm worden die mogelijk vervroegd.
Enig probleem: voor Italië verkiezingen kan organiseren, moet het nog een nieuwe kieswet maken. De huidige kieswet is namelijk niet meer geldig, omdat die al rekening hield met hervormde Senaat. Die was al goedgekeurd door het parlement, maar door het 'no' van het referendum gaat die hervorming dus niet meer door.
Nemen eurosceptici het over?
Als er vervroegde verkiezingen komen, zou 2017 een extra spannend jaar worden voor de Europese politiek. Want Italië zou dan het derde Europese land kunnen worden waar het politieke establishment bij verkiezingen uitgedaagd wordt door eurosceptische partijen: het Front National van Marine Le Pen bij de Franse presidentsverkiezingen, Alternative für Deutschland als uitdager voor bondskanselier Angela Merkel, de PVV van Geert Wilders in Nederland en de Vijfsterrenbeweging van oud-komiek Beppe Grillo in Italië.
Die laatste wil meteen nieuwe verkiezingen uitschrijven en stuurt aan op een (niet-bindend) referendum over een i-exit. Nieuwe verkiezingen beloven trouwens spannend te worden, want bij de recente peilingen lagen de Democratische Partij van Renzi en de Vijfsterrenbeweging van Grillo nek-aan-nek, met een licht voordeel voor de Vijfsterrenbeweging.
Wat zijn de gevolgen voor de economie?
Hoe het ook zij, Italië is nu in een periode van politieke onzekerheid terechtgekomen. En dat is slecht nieuws voor de Italiaanse en Europese economie. Het ging sowieso al slecht met de derde economie van Europa. De voorbije jaren was er amper economische groei in Italië: sinds de crisis staat de economie er al jaren stil. Bovendien kampt Italië met een torenhoge staatsschuld: die bedraagt 133 procent van het bruto binnenlands product en is daarmee, op Griekenland na, de op één na hoogste van Europa.
Om die chronische problemen aan te pakken, wilde Renzi het laken naar zich toetrekken en de beslissingsmacht bij de regio’s weghalen, zodat hij met zijn regering rigoureuze beslissingen kon nemen, zonder inmenging van de regio’s. Maar dat plan gaat dus niet door.
Wordt ook onze economie bedreigd?
Alsof die gevaarlijke cocktail van een stagnerende economie en een hoge staatsschuld nog niet genoeg is, zitten de Italiaanse banken ook nog eens acuut in slechte papieren. Vooral de bank Monte dei Paschi di Siena, de derde bank van Italië, zit in de problemen en moet extra kapitaal vinden: 5 miljard tegen het einde van het jaar. Anders dreigt een Italiaanse bankencrisis, die vele andere Europese banken, ook Belgische, kan meesleuren.
In de aanloop naar het referendum was de langetermijnrente in Italië al fors gestegen en de financiële markten hielden de afgelopen tijd ook al hun adem in.
Door de onzekerheid rond het referendum was de koers van de euro al gezakt tot zijn diepste punt in 20 maanden, maar tijdens de toespraak van Renzi, afgelopen nacht, veerde de munt lichtjes op. De situatie zal alleszins worden besproken op een bijeenkomst van de ministers van Financiën van de eurozone.
Het wordt afwachten of de soep zo heet wordt gegeten als ze wordt opgediend, of dat het nog zal meevallen, zoals bij de dollarkoers is gebleken na de verkiezing van Donald Trump.