Extra inspanningen nodig om Vlaamse natuurdoelen te halen

Vlaanderen streeft naar een duurzaam gebruik van de open ruimte. Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV) voorziet hiervoor onder meer in de afbakening van een natuurlijke structuur. De kern van deze natuurlijke structuur zal bestaan uit 125.000 ha Vlaams Ecologische netwerk (VEN) waarin de functie natuur primeert.

Zeven jaar na het verstrijken van het streefjaar binnen het RSV is ongeveer driekwart van dat Vlaams Ecologisch Netwerk afgebakend, goed voor 92.000 ha.

Wat de afbakening van natuurverwervingsgebieden betreft in datzelfde RSV, is amper zes procent afgebakend. Met een toename van ongeveer 1.100 ha is er de afgelopen jaren weinig vooruitgang geboekt, is te lezen.

Maar er is wel een ander belangrijk doel bereikt. Met een oppervlakte van 79.521 ha effectief natuurbeheer is het plan van 70.000 ha ruim gehaald. Aandachtspunt is wel dat de terreinbeherende verenigingen (zoals bijvoorbeeld Natuurpunt) al jaren minder terreinen verwerven. Ook heeft die stijging niet geleid tot een afdoende bescherming van bedreigde en beschermde soortengroepen, zoals bijvoorbeeld akkervogels.

Wat de recente toename van bos betreft, spreekt het INBO zich niet uit, aangezien het verschil tussen de laatste Boswijzermeting (2013) en de nulmeting (2010) zich binnen het betrouwbaarheidsinterval bevindt.

Er is wel een belangrijke stijging van de totale oppervlakte toegankelijke bossen, maar onder andere het vaak lange inspraaktraject dat nodig is bij de opmaak van een toegankelijkheidsregeling maakt maakt dat slechts 28 procent van het doel werd bereikt. Wel zijn er voldoende stadsbosprojecten opgestart.

Achttien jaar na de vaststelling van het RSV is slechts 39 procent van de vooropgestelde oppervlakte natuur-, reservaat- en bosgebied en overig groengebied gerealiseerd, maar Vlaams minister Joke Schauvliege (CD&V) wijst op de nieuwe principes voor de ruimtelijke ordening (BRV) die deze week zijn goedgekeurd, en een stevige vergroening van de ruimte inhouden.

Het INBO merkt ook op dat in de natuur in Vlaanderen steeds meer aanwijzingen te vinden zijn  van de impact van klimaatverandering. "Bij een aantal bomen, waaronder berk, en grassoorten, komt de stuifmeelproductie vroeger op gang", schrijven de wetenschappers. Ook de bladontwikkeling bij eik en beuk vertoont wijzigingen. Het uitlopen van beide soorten verloopt vroeger in warme jaren dan in koude, maar de langetermijngevolgen daarvan zijn nog onduidelijk.

Naast verschuivingen in tijd zijn er ook ruimtelijke wijzigingen. Zo breiden zuidelijke en zuidoostelijke soorten zich uit naar het noorden. Dat is onder meer het geval voor libellen.

Omdat invasies van exotische soorten internationaal als één van de grootste bedreigingen voor de biodiversiteit wordt beschouwd, maakte Europa een signaallijst op. In Vlaanderen komen minstens 89 soorten uit die lijst voor, waarvan 41 zich ook echt invasief gedragen.