Geeft Trump de doodsteek aan het klimaat? - Thijs Van de Graaf

Thijs Van de Graaf is docent internationale energiepolitiek aan de UGent.

Op de klimaattop in Marrakesh sloeg het nieuws dinsdagnacht als een bom in. Donald Trump, de man die klimaatverandering omschreef als een “Chinees verzinsel om de Amerikaanse industrie te boycotten”, wordt de nieuwe president van de Verenigde Staten. Na een campagne waarin het klimaat helemaal geen belangrijk thema was, lijkt vooral het energie- en klimaatbeleid onder president Trump een bocht van 180 graden te zullen maken. Trump heeft beloofd om de Verenigde Staten terug te trekken uit het klimaatakkoord van Parijs en alle klimaatplannen van Obama ongedaan te maken.

Als Trump zijn campagnebeloftes nakomt, kan hij inderdaad immense schade berokkenen aan het klimaat. Met een aandeel van 15 procent van de wereldwijde uitstoot van CO2, zijn de VS immers ‘s werelds tweede grootste vervuiler. Maar zijn verkiezing hoeft niet de nekslag te zijn voor onze planeet.

President Trump kan zijn land terugtrekken uit het klimaatakkoord van Parijs. Juridisch gezien duurt dat drie tot vier jaar, maar de spitsvondige bepalingen van Parijs laten toe dat een toekomstige president het verdrag zo weer kan ratificeren, zonder tussenkomst van de Senaat.

Bovendien zijn er met 104 ratificaties inmiddels genoeg landen partij om het akkoord in werking te houden. Een exit van de VS kan het akkoord van Parijs dus niet tegenhouden. Het Kyoto Protocol hield ook niet op te bestaan na de niet-ratificatie door de Amerikaanse Senaat.

Uiteraard zal Trump een kruis maken over Obama’s belofte om tegen 2025 de CO2-uitstoot met 26-28 procent te verminderen ten opzichte van 2005. Dat is op zich erg genoeg, maar schept ook het gevaar dat China, India, Brazilië en andere grote vervuilers hun plannen zullen bijstellen. Gelukkig bestaan er in die landen sterke binnenlandse drijfveren om de klimaatplannen door te zetten. De verkiezing van Trump doet niets af aan de noodzaak voor India en China om hun luchtverontreiniging aan te pakken en sterke industrieën te ontwikkelen inzake groene energietechnologie.

Op binnenlands vlak wil Trump fossiele energie stimuleren om de VS “energie-onafhankelijk” te maken. Hij wil het verbod op steenkoolontginning op federale gronden intrekken, groen licht geven voor controversiële projecten zoals de Keystone XL oliepijpleiding, en Obama’s Clean Power Plan (dat emissies van elektriciteitscentrales regelt) naar de prullenmand verwijzen. Hij heeft zelfs aangekondigd het Amerikaanse Ministerie van Milieu helemaal te zullen ontmantelen.

Zelfs al slaagt Trump in zijn opzet, toch zijn er ook hier redenen om niet te wanhopen. De steenkoolindustrie wordt geplaagd door structurele overcapaciteit en zal het moeilijk hebben om te overleven zonder subsidies. Goedkoop schaliegas heeft het aandeel van steenkool in de Amerikaanse energiemix, en ook de emissies, de voorbije jaren teruggedrongen. Als Trump fracking stimuleert, zoals hij heeft beloofd, kan de steenkoolindustrie het zelfs nog lastiger krijgen. De kost van hernieuwbare energie, in de eerste plaats zonne-energie, is de voorbije jaren drastisch geslonken, en deze sector stelt ook steeds meer mensen te werk. Daar zal het ontmantelen van Obama’s klimaatwetten niets aan veranderen.

Het belangrijkste is misschien nog wel dat er op statelijk en lokaal niveau heel wat ambitieuze klimaatplannen worden ontvouwd. In augustus nam Californië, economisch de belangrijkste staat van de VS, een wet aan die de emissies van broeikasgassen wil terugdringen met 40 procent tegen 2030. De EU heeft een soortgelijke doelstelling, maar Californië vertrekt van een achterstand.

Achttien grote steden in de VS hebben plannen om 100 procent van hun energie te halen uit hernieuwbare energie—San Francisco tegen 2020, Boulder tegen 2030 en Salt Lake City tegen 2032. Al sinds 2009 hebben negen Amerikaanse staten uit het Noordoosten een cap-and-trade systeem: een plafond op de CO2-emissies en een markt om uitstootrechten te verhandelen.

Laat er geen twijfel over bestaan: de verkiezing van Trump is rampzalig nieuws voor het klimaat. Cynische stemmen zouden kunnen zeggen dat de beloftes van Parijs ons sowieso al over de rand van de klimaatafgrond zouden duwen, zelfs met de VS aan boord, aangezien ze leiden tot een opwarming van meer dan twee graden Celsius. Maar zo’n defaitistische houding brengt ons nergens en gaat voorbij aan de vele progressieve klimaatacties van steden, provincies, het bedrijfsleven, het maatschappelijk middenveld, en andere spelers die losstaan van de staat. Europa en (waarom niet) China hebben een kans om zich te profileren als klimaatleiders die vooroplopen in deze strijd en zich industrieel te hernieuwen op basis van de energietechnologieën van de toekomst.