Klopt de uitleg van Bart De Wever? - Dave Sinardet

Bart De Wever stelde in zijn open brief dat vroegere staatshervormingen een belabberd resultaat opleverden omdat de Vlamingen vragende partij waren en de Franstaligen niet. Zo heeft de geschiedenis ons geleerd. Klopt deze interpretatie van de communautaire strijd?”
opinie
Opinie

Dave Sinardet is professor politieke wetenschappen aan de VUB en gespecialiseerd in nationalisme en federalisme.

Power is like being a lady. If you have to tell people you are, you aren’t”, zo wist de vroegere Britse premier Margaret Thatcher al.

Misschien geldt dat ook voor Vlaams-nationalist zijn. Alleszins doemt de quote van Thatcher onwillekeurig op bij het lezen van de open brief van Bart De Wever die hij aanheft en afsluit door sterk te benadrukken dat de N-VA een Vlaams-nationalistische partij is én blijft, aan wiens ‘Vlaamse overtuiging’ niet te twijfelen valt.

Die twijfel is dus wel degelijk gerezen, tot grote consternatie van wat nog overblijft van de Vlaamse beweging. Concrete aanleiding is de recente breuk met ‘Vuye en Veerle’ (zoals ze in de partij genoemd werden).

Maar de fundamentele oorzaak ligt bij de keuze van de partij om tot de Belgische macht toe te treden zonder verdere stappen te zetten in de Vlaamse autonomie. En om minstens te overwegen dat pad verder te bewandelen na de volgende verkiezingen.

Andere strategie

Daarmee nam de N-VA effectief afstand van een lijn die het partijpolitieke Vlaams-nationalisme in het verleden steeds had aangehouden. Die was gebaseeerd op een grote afkeer en wantrouwen tegenover Belgische bestuursdeelname. Enkel wanneer een grote stap richting Vlaamse autonomie kon worden gezet, viel het te overwegen om toe te treden tot de Belgische machtscenakels.

Die stap afdwingen was dan ook de belangrijkste taak van het Vlaams-nationalisme. De VU heeft die lijn altijd gevolgd. En ook de N-VA. Tot 2014.

"Demandeur de rien"

In zijn verantwoording van de ommekeer geeft De Wever aan dat dit eigenlijk al de hele tijd een verkeerde strategie was. “Bij vorige staatshervormingen zaten de Franstaligen namelijk in een zetel” zo betoogt hij in zijn brief, want ze waren “demandeur de rien”. Ze hoefden enkel te wachten "tot de Vlamingen na ellenlange onderhandelingen wanhopig het bijltje erbij neerlegden". In het vervolg van de redenering blijkt ‘de Franstaligen’ synoniem te zijn voor ‘de PS’.

Vervolgens schetst De Wever het resultaat van die situatie: "Een staatshervorming die alles complexer maakte, Vlaanderen handenvol geld kostte en geen wezenlijke autonomie met zich meebracht". Zo blikt de N-VA voorzitter kennelijk terug op vier decennia federaliseringsproces.

Dat de staatshervormingen alles complexer hebben gemaakt valt moeilijk te miskennen. Dat ze handenvol geld kostten ook niet, al ging de factuur niet enkel naar Vlaanderen maar naar alle Belgen door de vermenigvuldiging van overheden en administraties. Dat is de prijs van federalisme en autonomie. Helaas is die autonomie volgens De Wever ook nog eens ‘niet wezenlijk’.

Klopt het dat Franstaligen geen vragende partij waren?

Laat ons hem even volgen in zijn stelling over het totaal belabberde resultaat van die staatshervormingen. Dan rijst de vraag of ook zijn analyse van de oorzaak – het proces daarnaartoe - correct is.

Dat de Vlamingen steeds vragende partij waren en de Franstaligen niet, is een merkwaardige lezing van de communautaire geschiedenis die in het beste geval enkel klopt voor de zesde staatshervorming, en dan nog met een dosis goede wil.

Kort samengevat: tijdens de eerste vier staatshervormingen ijverden de PS en afwisselend ook andere Franstalige formaties voor regionale autonomie, bij de vijfde vroegen Franstalige partijen een herfinanciering van de gemeenschappen en bij de zesde een herfinanciering van Brussel. 

Klopt het dat Vlaaanderen altijd vragende partij was?

Meestal waren Vlaamse politici natuurlijk eveneens vragende partij. Maar niet altijd.

De staatshervorming van 1980, na het Egmont-debacle, die de regionalisering doorvoerde is zelfs afgedwongen door PS-voorzitter André Cools ondanks dat de Vlaamse partijen zich toen op het socio-economische wilden focusen.

In die periode leefde er bij de PS en Waalse vakbondsmiddens wel degelijk een drang naar autonomie, onder meer vanuit een frustratie met wat men zag als een door rechts Vlaanderen gedomineerd België, ‘l’Etat CVP’. Een oppositiekuur had de PS daarvoor niet nodig. Door een links economisch beleid te voeren hoopte men de Waalse industrie van de ondergang te kunnen redden.

De geschiedenis toont dus wel aan dat het kan, Franstalige socialisten die om staatshervorming vragen. Sterker nog: samen met de CVP is de PS destijds een van de drijvende krachten achter het federaliseringsproces geweest. Maar de context was toen zeer verschillend.

De kans dat de PS op korte of middellange termijn terug vragende partij zal worden is bijzonder klein, omdat verdere regionaliseringen, zeker in de sociale zekerheid, financieel sterk in het nadeel zijn van de inwoners in het zuiden van het land. Bovendien ziet men in dat een fundamenteel ander beleid voeren op regionaal vlak nauwelijks mogelijk is.

Maar stel dat de PS toch terug vragende partij zou worden. Zou dat dan werkelijk zoveel veranderen aan de uitkomst? Op basis van het verleden niet meteen.

Toch niet volgens De Wever, volgens wie die klassieke staatshervormingen een belabberd resultaat hebben opgeleverd. Zo werden ze destijds ook steevast gepercipieerd door grote delen van de Vlaamse beweging. Zeker de radicalere Vlaams-nationalisten hebben zich verzet tegen de meeste staatshervormingen, vaak met een schisma tot gevolg.

De staatshervorming waarvoor de PS het meest ‘demandeur’ was, was ook degene die de Vlaamse beweging de grootste kater heeft opgeleverd, meer bepaald het Egmontpact.

Een kater van het Egmontpact?

Ligt daar niet veeleer een belangrijke verklaring voor de keuze van N-VA om te regeren zonder staatshervorming? Op basis van de ervaring in 2014 blijkt het à la limite makkelijker om aan de Vlaams-nationalistische partijleden een communautair status quo te verkopen dan een staatshervorming die onvermijdelijk talrijke compromissen inhoudt met vele andere partijen, waaronder de PS, en vanuit een (radicaal) nationalistisch standpunt dus onverteerbaar is.

Het is voor de nationalistische achterban aangenamer te geloven in het toekomstvisioen van de definitieve, ideale stap naar Vlaamse zelfstandigheid die aan de einder gloort dan zich te moeten neerleggen bij de harde realiteit van het zoveelste als kramikkig gepercipieerde compromis.

Een realiteit die niet snel zal veranderen want complexiteit en kostelijkheid vormen nu eenmaal de tol van elke staatshervorming, die steeds de visies en belangen van 6 tot 8 partijen moet zien te verzoenen.

Al ligt de belangrijkste verklaring voor de (tijdelijke) vervelling van N-VA tot Belgische bestuurspartij natuurlijk bij het feit dat deze discussies die bij Vlaams-nationalisten hevige emoties losmaken niet bijster veel interesse opwekken bij de rest van de Vlamingen, de grote meerderheid. Laat staan dat die zit te wachten op een jarenlang uitgesponnen versie ervan die het land opnieuw lamlegt.

VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.

Meest gelezen