Schiet de politie te snel?

In anderhalve week heeft de politie twee keer een gewapende verdachte neergeschoten op straat, in Gent en Ukkel. Uit cijfers van de federale politie blijkt bovendien dat Belgische agenten "bedreigende personen" vaker neerschieten dan vroeger. Schiet de politie te snel?
EuroPics[CEN] agency accepts no liability for any damages, loss or legal action resulting from the use of images supplied. The publication of images supplied in any format is solely at your (the publishers) discretion & risk. Copyright always remains with EuroPics[CEN] ©. Minimum Repro Fee in the UK is £ 150.00. All Fees must be agreed before publication with EuroPics[CEN] or with EuroPics[CEN] approved agents abroad. All Rights Reserved. Publication of any images is acceptance of these terms and conditions. For reproduction rights contact picdesk@cen.at, +43 1 812 12 87 21
Een fragment uit de beelden van het incident in Gent.

Belgische agenten schoten in 2015 27 zogenoemde "bedreigende personen" neer tijdens interventies. Dat blijkt uit een rapport van de federale politie dat vorige maand is verschenen. Dat is dubbel zoveel als in 2014, toen er op 14 personen werd geschoten. In 60 procent van de gevallen werd er met een niet-dodelijk wapen gevuurd.

De cijfers gaan over vorig jaar. Recenter haalden twee schietincidenten waarbij de politie betrokken was de voorbije anderhalve week het nieuws. Gisteren schoot de lokale politie van Ukkel een vrouw neer die drie mensen met een mes had verwond. Vorige week maandag schakelde de Gentse politie een man uit die met een wapen in het centrum van de stad liep. Ze schoten hem onder meer in de buik.

De twee incidenten doen vragen rijzen: kon de vrouw in Ukkel niet op een andere manier overmeesterd worden? Had de Gentse politie de familie van de man, die ter plaatse was, niet eerst moeten inschakelen? Kortom, grijpen agenten tegenwoordig te snel naar hun wapen?

"Altijd in plaats stellen van agent"

"Het gebruik van een wapen oogt misschien overbodig, maar ik ga ervan uit dat de politie contact heeft gehad met de parketmagistraat", antwoordt veiligheidsexpert Brice De Ruyver, gevraagd naar een reactie op de twee recente incidenten. Dat contact moet er zijn in geval van een vuurwapengevaarlijk incident.

De Ruyver wijst erop dat het met de kennis achteraf makkelijk is om het vuurwapengebruik als overbodig te zien, maar "je moet je altijd in de plaats stellen van de agent die moet beslissen of hij zijn wapen gebruikt". Die moet bijvoorbeeld inschatten of er een acute bedreiging is voor de politie zelf en voor anderen. In het geval van Ukkel was die er, meent De Ruyver. "Die vrouw had al enkele mensen verwond, voor het zelfde geld bracht ze fatale messteken toe."

Volgens De Ruyver speelt de context van terreurdreiging zeker een rol, erop wijzend dat het niet altijd duidelijk is in welke mate verdachten gewapend zijn. In de huidige context van aanslagen en terreur had de vrouw ook een bommengordel kunnen dragen, geeft hij aan. "Je kunt dat niet meer buiten beschouwing laten."

De Ruyver waarschuwt wel voor een "samenleving die de Amerikaanse toer op gaat". Agenten weten veel minder dan vroeger wie bedreigend is en dan kan er sneller geschoten worden. Hij pleit daarom voor het behoud van onze gemeenschapsgerichte politie, die genoeg ankerpunten heeft in de samenleving om dergelijke situaties goed te kunnen inschatten.

Aurore Belot

Meer geweld tegen politie

De politievakbonden verdedigen het optreden van hun agenten. "We hebben geen rapport nodig om te weten dat het wapengebruik is gestegen", reageert Rudi Moerman van de onafhankelijke politiebond NSPV. "Het gaat erom of dat wapengebruik gerechtvaardigd was." Volgens Moerman heeft de stijging te maken met het simpele feit dat er ook meer geweld is in de maatschappij, zowel tegen de politie als tegen burgers.

Dat zegt ook zijn collega Vincent Houssin van de VSOA: "Er zijn gewoon meer feiten waarbij de politie bedreigd wordt." De 27 schietincidenten uit 2015 waarvan in het rapport sprake is, waren ook allemaal gewapende aanvallen tegen de politie, zegt hij. "Het vuurwapengebruik was toen telkens gerechtvaardigd."

"Staan niet te springen om wapen te gebruiken"

De vakbonden storen zich aan de perceptie dat de politieagenten "cowboys aan het worden zijn". "Wij staan echt niet te springen om een vuurwapen te gebruiken", zegt Moerman. "In Ukkel had die vrouw al drie mensen verwond. We hadden daar een situatie waar ook andere mensen aanwezig waren." En dus was er gevaar voor nog meer verwondingen.

"De beelden die in de media verschijnen zijn momentopnames, die vrouw zag er zogezegd rustig uit, maar het optreden van de politie was pure wettige verdediging van zichzelf en van derden", voegt Houssin eraan toe. Dat enkele agenten een vrouw met een mes ook zonder te schieten zouden moeten kunnen overmeesteren, spreekt hij tegen. "Aanvallen met messen zijn levensgevaarlijk. Met een simpel knipmes zijn er al doden gevallen. Het is niet zo dat je zo iemand snel even overmeestert. In dit geval is gewoon erger vermeden."

Dat de familie van de man in Gent niet ingeschakeld is, vindt zowel Moerman als Houssin een vals argument. "Als die man door het dolle heen is, onder invloed is, dan bestaat de kans dat hij in een nog grotere colère schiet als een familielid hem benadert. Dan breng je een burger in gevaar, dan zet je een burger in de vuurlinie", zegt Moerman. "Die man stond met een wapen te zwaaien op straat, er was gewoon geen tijd voor de familie", beweert Houssin, die de interventie in Gent overigens een "perfecte interventie" noemt die gerust vernoemd mag worden in de opleiding van agenten.

Moerman benadrukt dat de politie goed getraind is voor zulke incidenten en er richtlijnen zijn over gewettigde zelfverdediging en proportionaliteit. Al zijn die richtlijnen nooit volledig sluitend geweest en is dat ook niet mogelijk, voegt hij eraan toe. "De regels zeggen niet expliciet doe dit eerst, dan dat, maar hebben het bijvoorbeeld over een geleidelijke opbouw."

Dat agenten door de huidige context van terreurdreiging angstiger zijn, onder grotere druk staan en daardoor sneller zouden schieten, houdt volgens Moerman geen steek. We hebben meer werk en de druk op de politie verhoogt enorm, maar eenmaal in zo'n situatie schakelen we over op automatismen waarop we getraind zijn, verdedigt hij de agenten.

Meest gelezen