Waarom het vaak uw eigen schuld is dat u in de file staat

Wie met de auto tijdens de spits naar de hoofdstad of naar Antwerpen moet, staat zo goed als dagelijks stil. Ook ringwegen rond en snelwegen naar kleinere steden krijgen steeds vaker af te rekenen met bumperrijden. De Belgische wegen slibben langzaam maar zeker dicht. Wie of wat veroorzaakt toch die vermaledijde structurele files en bovenal wat kunnen u en ik eraan doen? Slecht nieuws: als u in de file staat, bent u wellicht deel van het probleem, niet de oplossing.

Veel files worden veroorzaakt door wegwerkzaamheden, weginfrastructuur die bottlenecks creëert en ongevallen. De meeste ongelukken op de weg, zijn het gevolg van een menselijke fout. Bovendien overschatten we ons eigen kunnen. Uit recent onderzoek blijkt dat bijna 9 op de 10 bestuurders aangeeft zichzelf een betere bestuurder te vinden dan de gemiddelde bestuurder, wat statistisch moeilijk is natuurlijk.

Die illusie van superioriteit manifesteert zich in asociaal rijgedrag: bumperkleven, rechts inhalen, plotse manoeuvres… Het zijn deze zaken die naast ergernis bij andere weggebruikers ook vaak ongevallen en files veroorzaken, maar is daarmee de kous af? Mochten we al deze zaken kunnen vermijden, zouden er dan geen files meer zijn? Zo eenvoudig is het niet.

Ook zonder wegwerkzaamheden, zonder bottlenecks en zonder ongevallen zouden we door de grote hoeveelheid voertuigen op onze wegen nog steeds staan aan te schuiven. Er zijn zo'n 7,1 miljoen voertuigen ingeschreven in ons land. Ter vergelijking: 10 jaar geleden waren dat er nog een miljoen minder. Vergeet ook niet dat ons land een doorreisland is, er zijn dus ook veel buitenlandse auto’s, trucks en bussen op de weg.

Er zijn verschillende manieren om het fileleed te verzachten. De eerste is het meest evidente: zorgen voor minder auto’s op de weg. Dat kan door ingrepen zoals het beter uitbouwen van openbaar vervoer of het stimuleren van carpoolen. Ook het gebruik van de fiets voor kortere afstanden kan voor veel mensen een oplossing zijn. Bedrijven kunnen hun steentje bijdragen door meer met glijdende uren te werken, meer thuiswerk aan te bieden en voor een alternatief te zorgen voor de bedrijfswagen.

Experts verwachten ook veel heil van rekeningrijden waarbij de verkeersbelasting afhankelijk wordt van het moment waarop er gereden wordt. Zo zou bijvoorbeeld in de spits de Brusselse Ring nemen, duurder worden dan erbuiten. Mensen zouden zo sneller geneigd zijn om om financiële redenen alternatieven te zoeken voor de wagen. Al moeten die alternatieven er dan natuurlijk wel zijn.

Aanpassingen aan de weginfrastructuur kunnen ook soelaas bieden. Hoewel extra rijstroken voor snelwegen op termijn tot alleen meer verkeer leiden, is een spitsstrook vaak wel een duurzame oplossing. Ook dynamische verkeersborden en slimme, goed afgestelde verkeerslichten die groene golven creëren, kunnen veel filehinder voorkomen.

De technologie is niet alleen een oplossing voor de weginfrastructuur. Ook de voertuigen zelf zitten tegenwoordig propvol hightech. Technologie als Adaptieve Cruise Controle (ACC) die ervoor zorgt dat een auto zoveel mogelijk aan een constante snelheid blijft rijden, maar rekening houdt met de andere weggebruikers, kan veel hinder voorkomen. Op termijn kunnen veel files zelfs vermeden worden door zelfrijdende voertuigen die niet alleen autonoom rijden, maar ook communiceren met elkaar. Alleen staat dat nog in de kinderschoenen en is dat dus nog toekomstmuziek.

Toegegeven, de meeste bovenstaande oplossingen zijn zaken waar u en ik weinig aan kunnen doen, maar ook zonder invloed op het verkeersbeleid of het kopen van een -voorlopig- peperdure auto vol spitstechnologie kunt u nu al meehelpen om files te voorkomen. Het is vrij eenvoudig: pas uw rijgedrag aan. Zoals eerder gezegd: als u in de file staat, bent u wellicht deel van het probleem, niet van de oplossing.

Enkele jaren geleden hebben Japanse onderzoekers een experiment uitgevoerd waarbij ze verschillende auto’s op een cirkelvormige baan van 230 meter rondjes lieten rijden. De bestuurders werden gevraagd om -zonder cruise control- een constante snelheid van 30 kilometer per uur aan te houden.

Het blijkt voor de bestuurders heel moeilijk om de constante snelheid aan te houden. Al snel gaat één auto iets te snel rijden, komt die te dicht bij de voorligger en moet die even afremmen. Hierdoor remt de volgende auto ook af en de volgende ook… Als er weinig auto’s op de baan zijn, heeft dit weinig invloed op de verkeersstroom. Zijn er veel auto’s op de weg dan is dit echter hét recept voor file.

Vanaf een bepaald aantal auto’s per kilometer ontstaan er dus als het ware spontane vertragingen. Een kleine vertraging bij de eerste auto’s veroorzaakt grotere vertraging bij de volgende auto’s en dat leidt zo al snel tot een heuse file. Waar zit de sleutel om dit soort file te voorkomen? Het is vrij eenvoudig: hou voldoende afstand van uw voorligger door iets trager te rijden.

Uit onderzoek blijkt dat als we met z’n allen trager rijden, we sneller op onze bestemming geraken. Dat lijkt contra-intuïtief, maar het klopt wel degelijk. We hebben de neiging om een gat tussen ons voertuig en de voorligger snel dicht te rijden en dan op onze rem te staan als blijkt dat die niet snel genoeg rijdt. Op die manier creëren we -zoals in het Japanse voorbeeld- een vertraging achter ons en mogelijk zelfs file.

Als we trager rijden en de ruimte met onze voorligger voldoende groot houden dan geraken we allemaal sneller op onze bestemming. Veel experts zijn onder meer om die reden ervoor gewonnen om de snelheid op snelwegen -zeker tijdens de spits- te verlagen. Bekijk het als een spontaan georganiseerde versie van blokrijden.

Voldoende afstand houden is overigens niet alleen de sleutel om vertraging te voorkomen op drukke rechte stukken weg. Ook wanneer twee rijstroken samengevoegd worden, kan het vertragingen voorkomen. Als iedereen voldoende ruimte laat en andere bestuurders laat invoegen -in plaats van de opening onmiddellijk dicht te rijden- dan staan we met zijn allen minder stil. De invoegende auto moet overigens doorrijden tot op het einde van de invoegstrook.

Alles staat of valt natuurlijk wel met de goodwill van de gemiddelde bestuurder. Als één hardleerse automobilist blijft bumperkleven, snel wisselen van rijstrook of voortdurend op zijn rem gaat staan, staan we alsnog stil. Zeker als die ene automobilist navolging krijgt.