Wereldjongerendagen: kerk ten voeten uit - Jürgen Mettepenningen

Jürgen Mettepenningen is theoloog.

Religies komen vandaag vaak in beeld ondanks zichzelf en in die zin vaker dan hen lief is. Zo staan elke dag in onze kranten woorden als ‘radicalisme’ en ‘geradicaliseerde’. Daarbij wordt steevast een god ingeroepen als autoriteit en legitimatie voor geweld. Toegegeven, religies zijn zoveel waard als de interpretatie die mensen eraan geven. Het is de paradox dat in godsdiensten de mens de touwtjes in handen heeft en niet de goden. En touwtjes kunnen fout gehanteerd worden.

Maar het wezen van religies staat natuurlijk niet buitenspel. Zo staan het christendom en de islam een bepaalde radicaliteit voor. Beide religies stellen immers ondubbelzinnig iemand centraal zonder wie men niet God kan dienen: Jezus, Mohammed. Dat is radicaal, zeker als christendom en islam missionair zijn en dus ten diepste hopen dat zoveel mogelijk mensen respectievelijk Jezus Christus en de profeet Mohammed navolgen.

Concreet betekent dit bijvoorbeeld dat ik als christen niet in God kan geloven zonder Jezus centraal te plaatsen, noch het over de mens Jezus kan hebben zonder God centraal te plaatsen. Wat het evangelie mij voorhoudt om mijn geloof te beleven, is voor mij heilig en dus niet inwisselbaar noch onderhandelbaar. Dat is de radicaliteit en de baseline van mijn geloof. Ik laat de theologie die hiermee verband houdt even op de achtergrond. Maar toch…

Hoeveel theorieën en theologieën er ook bestaan omtrent geloof, ze zijn alle ondergeschikt aan het verhaal dat mensen in hun dagelijks leven met God willen schrijven. En aan de concrete ontmoeting met anderen die hun verhaal willen schrijven. Kortom, het leven staat centraal, niet de leer over het geloof. De leer staat ten dienste van het leven, niet omgekeerd. Dat is wat paus Franciscus als een verfrissend geluid steeds opnieuw beklemtoont in woord en daad. Christenen geloven dat naast het evangelie, de liturgie en datgene wat de katholieke traditie verder aan goeds heeft aangeleverd, de ontmoeting met medemensen cruciaal is om te kunnen geloven. Meer zelfs, het is precies deze ontmoeting die een belangrijk fundament vormt van de kerk: een gemeenschap van mensen die geloven dat Jezus Christus de onovertrefbare gids is om het leven te leven zoals God dat verwacht.

Omdat deze gemeenschap van gelovigen bestaat uit mensen kent ze naast veel talenten en potentieel ook veel kleinmenselijkheid. Christenen erkennen die tekortkomingen niet alleen bij anderen, maar ook bij zichzelf. Ze beseffen dat ze niet alleen op eigen kracht kunnen leven en geloven: het kan enkel samen met anderen (gemeenschap) en met God (spiritualiteit). Dat besef of het eigen menszijn tout court opent de ruimte voor complementariteit maar ook voor empathie. En dus ook voor begrip. Geen begrip dat oproept tot oordelen, maar een empathie die uitnodigt tot compassie. Zo geraken christenen overtuigd van de paradox dat radicaliteit zich dient te uiten in gematigdheid, dus in het kader van wat (maximaal) haalbaar en mogelijk is in iedere mens en context. Met begrip voor datgene waarin men tekortschiet. Dit is geen visie die de radicaliteit in vraag stelt of de gematigdheid goedpraat, maar een visie die baseline, ideaal en werkelijkheid met elkaar verbindt op een geloofwaardige manier – waardig aan het geloof en het leven.

Idealen zijn per definitie hooggestemd, het leven is dat vaak niet. Het leven is inderdaad niet altijd makkelijk, verre van dat. Precies daarom is bemoediging nodig, maar ook getuigenis, vergeving, gebed en gesprek. Ziedaar de ingrediënten van de Wereldjongerendagen. Jonge mensen komen deze dagen in Krakau samen om hun leven als gelovige te versterken door te herbronnen, hun leven nieuwe glans te geven door zich te richten op beproefde recepten, hun leven met elkaar te delen door hun hart te openen voor anderen. Het verhaal van de Wereldjongerendagen is een ruimteverhaal.

De tienduizenden jongeren van Krakau zijn geen geradicaliseerden want zij laten uitdrukkelijk de ruimte om iets te leren van elkaar. Uit mijn ontmoetingen de afgelopen dertig jaar met jongeren die de Wereldjongerendagen hebben meegemaakt, weet ik dat zij anders naar huis keren dan dat ze vertrokken waren. Ze zijn meer gedreven, hebben een ruimere en diepere blik op wat geloof en kerk in andere wereldplekken voorstelt. Bovenal geloven ze anders in de zin van rijker. Dat neemt hun vragen niet weg, zelfs niet noodzakelijk hun twijfels. Maar ze hebben de ruimte benut om te leren van elkaar en van God, en dat doet hen anders omgaan met vragen en twijfels, met wat ze reeds gevonden hebben en hoe ze in het leven staan. Verrijkend toch?!

Meer dan ooit vormen de Wereldjongerendagen een levendig getuigenis van een positieve manier van geloven. In die zin vormt deze editie in Krakau een groot teken van hoop in een wereld die zoveel nood heeft aan positieve tekens. Uiteindelijk is het hoopvol wanneer jongeren zich willen optrekken aan elkaar om een positief doel te dienen: elkaar gelukkig maken, elkaar mee helpen de weg te wijzen, elkaar te helpen hoe gestalte te geven aan de roeping om van betekenis te zijn voor medemensen, mede in Gods naam. Het gegeven dat het thema van de Wereldjongerendagen de barmhartigheid is, zet extra in de verf dat de focus daarbij niet ligt in de eigen zelfontplooiing omwille van de zelfontplooiing, maar in ontplooiing van Gods liefde via naastenliefde en gebed. Over de eigen ervaringen en inzichten daarover met elkaar van gedachten wisselen, kan alleen de eigen inzet en motivatie versterken.

In de brede dialoog met al onze medemensen, is deze met de eigen kring van groot belang, als christenen onder elkaar. Geen sektarisme, wel af en toe in eigen kring stilstaan bij de eigen fundamenten om op grond daarvan met open vizier de dialoog met al onze medemensen aan te gaan. Dat is de ‘havendialoog’: de uitvalsbasis om met anderen in dialoog te treden. De Wereldjongerendagen zijn een toonbeeld van dergelijke havendialoog. En laat zo’n dialoog nu net in belangrijke mate behoren tot de manier waarop paus Franciscus de kerk vandaag een positieve rol ziet spelen voor mens en wereld!