Het einde van een tijdperk: Teletekst houdt op te bestaan

Een verrassing is het niet meer, de beslissing werd al een hele tijd geleden aangekondigd. De VRT kiest voluit voor de digitalisering en stopt met de uitzendingen in Teletekst. Maar voor veel trouwe gebruikers van Teletekst zal het toch even slikken zijn morgenvroeg. We laten, bij wijze van afscheid, enkelen van hen aan het woord.

Willy Vanhoudt, 66 jaar, Lommel

“Kijk, ik heb er weer een gezien! Pagina 810, derde alinea, tweede zin… Kijk eens wat daar staat …” Terwijl hij over iets anders aan het praten is, onderbreekt Willy zichzelf. Hij heeft een tikfout ontdekt op een van de teletekstpagina’s. Ik heb jarenlang gedacht dat Willy een gepensioneerde leerkracht met weemoed naar de rode balpen was die ons daarom verschillende keren per week belde. “Welnee”, zegt Willy. ”Ik heb altijd bij Philips gewerkt. Maar ook daar was het “juist is juist”.”

Willy heeft wel een verleden met telefoneren naar de VRT. Eind jaren 90 was hij een regelmatige beller in “Hallo Hautekiet”, daarna hing hij regelmatig aan de telefoon bij Ayco Duyster. Toen hij zich daarna voor teletekst begon te interesseren en al eens een correctie wou doorgeven, belde hij naar het enige VRT-nummer dat hij kende, dat van Studio Brussel. Zo kwam hij uiteindelijk bij ons terecht.

“Dat is altijd het eerste wat ik ’s ochtends doe. Ik begin bij de 101 en dan ga ik omhoog.” Teletekst was voor hem het perfecte medium. “Ik kan mijn geld niet geven aan een gazet die ik dan toch moet weggooien. Dan ga ik liever op vakantie.” Gaat hij het dan niet heel hard missen? “Och, dan kijk ik gewoon op de computer”, zegt hij berustend. “Maar het is wel jammer voor die vele oudere mensen die geen computer hebben.”

Jean Massin, 78 jaar, Kraainem

“Weet je wat ik zo erg vind? Het is zo’n ondankbaar werk. Jullie doen je best, maar niemand die weet wie het schrijft. Voor veel mensen zijn jullie gewoon de overheid. Saartje en Geena Lisa, die zijn met bloemen uitgewuifd, maar jullie… Dat moet zo frustrerend zijn!”

Jean is de voorname Franstalige mijnheer die ons ook af en toe –in uitmuntend Nederlands- opbelt. Het was de leerkracht Nederlands in het avondonderwijs die hem nu al vele jaren geleden aanspoorde om naar het (toen nog BRT-)journaal te kijken. Vandaar vond hij al snel de weg naar Teletekst.

“Jullie Teletekst vertoont veel meer orde en structuur dan die van de RTBF”, vertrouwt hij me toe. “Wat een rommeltje is dat, zeg!” Maar hij ontdekt natuurlijk af en toe wel een slordigheidsfoutje, twee keer hetzelfde woord na elkaar, bijvoorbeeld. En dan belt hij. “Maar soms bel ik ook als een zin niet helemaal duidelijk is. Laatst heeft een dame me een grammaticaregel heel goed uitgelegd.”

Jean leest Teletekst diagonaal. Het is een oude gewoonte van toen hij nog product manager was bij een groot internationaal concern. Juridische teksten moesten nauwgezet worden nagelezen. Als er nog een fout in stond, dan zwaaide er wat. Hij leest de Teletekstberichten ook luidop. “Dan denk ik, tiens, die uitdrukking ken ik niet. Dat moet ik onthouden.”

Hij zal het Teletekstaanbod missen, dat is duidelijk. “Hoe moet ik nu mijn Nederlands oefenen? Met mijn vrouw spreek ik Frans. Sommige buren zijn vriendelijk, maar anderen vinden na 20 jaar nog steeds dat ik een inwijkeling ben. Weet u, veel Franstaligen kunnen een beetje Nederlands, maar durven het niet te spreken. En de anderen zeggen, waarom moet ik Nederlands leren, alle Nederlandstaligen spreken toch Frans.”

Pieter Devisch, 34 jaar, Haacht

"Teletekst, dat is voor mij een houvast. Je krijgt altijd het belangrijkste nieuws en de selectie is al voor jou gemaakt. Het zijn maar enkele lijntjes, maar je bent meteen mee. En je hoeft geen volledig artikel te lezen zoals in de krant om te weten welk weer het wordt.”

Pieter een van onze trouwste gebruikers noemen is een understatement van formaat. "Het is nu al wat minder omdat jullie aanbod de laatste tijd ook is afgenomen. Maar ik volg álles op Teletekst. Niet alleen bij jullie, ook op de Nederlandse en de andere buitenlandse zenders. Ik ken van elke zender de pagina's uit het hoofd."

Geen radio of tv-geluid als achtergrondbehang ten huize Devisch. "Als ik alleen thuis ben, dan staat Teletekst op, op pagina 500. Het is bijna een tic nerveux. Mijn vrouw wordt er soms gek van. Want ook tijdens het televisiekijken scroll ik om de tien minuten naar pagina 500 om te zien of er geen nieuws is bijgekomen.”

“Het is de snelheid van het medium die me zo aanspreekt. Een minuut nadat iets gebeurd was, stond het vaak al op Teletekst. Voor het internet er was, waren jullie ook altijd de eersten om de affiche van Rock Werchter bekend te maken. Je wist dat wanneer de namen om 10 uur gelost werden, ze twee minuten later al op TT stonden. Pas op, de Nederlanders zijn nog een stuk sneller, maar hun teksten zijn veel droger. Bij jullie stond er af en toe nog eens een kwinkslag.”

“Ooit waren jullie wel eens te snel. Tijdens een voetbalmatch moest een penalty genomen worden. Nog voor de speler de bal getrapt had, stond het punt op Teletekst al ingevuld. Tot bleek dat er helemaal niet gescoord was.”

"Weet je, ik mag dan wel jong zijn, ik zit gewoon niet graag op het internet. Ik heb een smartphone, maar ook daar ga ik via de app naar TT. Ik ben ook echt niet de enige die het jammer vindt dat Teletekst gaat verdwijnen. Zoals ik zijn er nog heel veel in mijn generatie. Ik ga het echt missen, het is een stuk van mijn jeugd dat verdwijnt."

Linda Van Crombruggen, 56, Mechelen

“Teletekst, dat was fantastisch. Een speeltuin, alles was mogelijk! De regels waren nog niet uitgeschreven, er was ruimte voor experiment en creativiteit.” Over Teletekst praten zonder Linda erbij te halen is geen optie. Linda ís Teletekst.

“Ik was erbij vanaf de eerste dag, 8 mei 1980. Er was nog geen redactie, die kwam pas een jaar later. Het eerste jaar waren we met drie: hoofdredacteur en bezieler Lucien Boussé, typiste Karen Hollevoet en ikzelf. We deden zowat alles: nieuws, sportuitslagen maar ook recepten. Lucien schreef zelfs een vervolgverhaal. Karen tikte alles uit. De bedoeling van Teletekst was eigenlijk om zo snel mogelijk te ondertitelen voor doven en slechthorenden.”

“De gemeenteraadsverkiezingen van 1982 vormden de grote vuurdoop. We hadden 100 pagina’s op Teletekst, maar er waren natuurlijk veel meer gemeenten, en we moesten alles manueel intikken. Maar we hadden een systeem bedacht. We lieten de mensen van de gemeente zelf bellen met de uitslagen, waarna die uitslagen gedurende één minuut op het scherm verschenen. We hebben aan de telefoon gezeten van zondag tot dinsdag! En de mensen thuis zaten te wachten tot hun gemeente op het scherm verscheen en ze een foto konden nemen.”

“Uitzenden kon enkel wanneer het testbeeld op uitzending was. De 100 pagina’s die we tot onze beschikking hadden, dat waren de 100 lijntjes in het beeld die nog vrij waren. Later, in 1985, zijn we uitgebreid naar 800 pagina’s."

"Je moet ook weten dat er in die tijd in Vlaanderen maar 10.000 televisietoestellen Teletekst hadden. De functie laten inbouwen was heel duur, zo’n 15.000 Belgische frank. We hadden dus echt maar een klein publiek. Maar wij werkten alsof de hele wereld naar ons keek! We maakten er ook altijd een sport van om een bericht eerder te brengen dan het radionieuws.”

En de sappige verhalen, Linda? “Ja, af en toe maakten we een blunder. Pijnlijke zaken. We hebben eens de verkeerde Lottocijfers gepubliceerd. De “winnaar” was zijn winst al op café aan het opdrinken. Achteraf bleek dat hij helemaal niet gewonnen had. Of de paus, die per ongeluk werd doodverklaard.”

Zelf maakte ze soms ook wel handig gebruik van de mogelijkheden van het medium. Linda publiceerde op een pagina die niet in uitzending was boodschappen voor haar partner. “Maar op een keer belde een politieagent uit Brugge om te melden dat er een pagina in uitzending stond, waarop niets gepubliceerd stond. Hij had gelukkig nog niet ontdekt hoe hij de tekst wel kon lezen. Ik heb dan toch maar wijselijk besloten om het niet meer te doen.”

Een dag in mineur wordt het vandaag niet voor Linda. Maar ze gaat wel met een klein groepje collega’s op gepaste manier afscheid nemen van “haar Teletekst”. “We zullen er een glaasje op drinken. Dat wordt ons moment."

Teletekst blijft nog tot eind dit jaar te bekijken, maar er zullen geen berichten meer op verschijnen. Enkel doorverwijzingen naar de verschillende websites. “Er zijn al enkele kandidaten die eind dit jaar de stekker definitief willen uittrekken. Maar ik wil het zelf ook doen! Daar zullen we toch nog eens een hartig woordje over moeten praten.”

Zo werd teletekst in de jaren 80 gemaakt:

En dit is teletekst vandaag. Deze redacteurs schreven de allerlaatste berichten:

Meest gelezen