Burgemeester van Londen: veel prestige, weinig macht

De Brusselse burgemeester Yvan Mayeur en zijn andere collega-burgemeesters uit het Brusselse gewest kunnen er een puntje aan zuigen: Londen is ongeveer acht keer zo groot als Brussel (8,6 miljoen inwoners bij de laatste telling), en toch heeft de stad zegge en schrijve één burgemeester.

Het ambt is dan ook een van de meest prestigieuze in de Britse politiek. Naar alle waarschijnlijkheid is de Londense burgemeester, samen met de premier en met de minister van Financiën, de meest zichtbare politicus van het land. De huidige premier, David Cameron, zal het geweten hebben: op dit moment is de ontslagnemende Londense burgemeester, Boris Johnson, Camerons belangrijkste rivaal voor het premierschap.

Alles hangt af van de uitslag van het EU-referendum van 23 juni: als de Britten voor een brexit kiezen, is de kans groot dat dat het einde betekent van Camerons politieke carrière, en dat Johnson zijn plaats inneemt in 10 Downing Street.

Eén burgemeester dus voor 8,6 miljoen inwoners. Brussel heeft er negentien. Maar je moet natuurlijk ook geen appelen met citroenen vergelijken. Het Londense ambt mag dan veel uitstraling hebben, de echte macht van de Londense burgemeester is beperkt.

Londen kan zelf geen belastingen heffen, maar is financieel geheel afhankelijk van wat de regering het toestopt. De terreinen waarop de burgemeester een dikke vinger in de pap heeft, beperken zich tot mobiliteit en huisvesting. Dat zijn, toegegeven, voor de stadsstaat die Londen de voorbije vijftien jaar geworden is, belangrijke elementen, maar veel verder gaat de invloed van de burgemeester niet.

Voor gewone Londenaren is de woningmarkt een regelrechte ramp. De prijzen van de huizen en de flats zijn voor jonge, tweeverdienende gezinnen onbetaalbaar geworden. Loop rond in een wijk als Mayfair, en je zult vaststellen dat ontelbare riante herenhuizen zijn opgekocht door Russische en Arabische oligarchen, die de naar hun normen bescheiden optrekjes gebruiken als tweede verblijf.

Sommigen komen elk jaar voor enkele weken naar Londen, meestal om er inkopen te doen en hun zaakjes te regelen, de rest van het jaar staan de panden leeg. Maar die zijn wel voorzien van de allernieuwste elektronische snufjes en beveiligingsapparatuur, en tellen soms twee tot drie ondergrondse verdiepingen met zwembad, bar en andere voorzieningen.

Een vastgoedmakelaar vertrouwde me onlangs toe dat een van de eigenaars een ondergrondse waterval had laten installeren van vijftien meter hoog. Zelfs in de volkse East End kunnen veel Londenaren zich geen vastgoed meer veroorloven; wie het geluk heeft daar de ouderlijke woning te hebben geërfd, is multimiljonair.

Toen ik vorig jaar op bezoek was op de New Era Estate, een sociale woonwijk in Oost-Londen, vertelde huurster Lindsay Garrett me dat ze voor haar piepkleine flat elke maand drieduizend euro zou moeten afdragen. Tot de huurdersvereniging er zich mee bemoeide en die de prijs kon laten zaken tot duizend euro per maand… voor een flat in een groezelig complex uit de jaren 30, zonder lift en zonder dubbele beglazing. Lindsay is een alleenstaande moeder die werkt als verpleegster.

De kandidaat-burgemeesters beloofden tijdens hun campagne om elk jaar vijftigduizend nieuwe woningen te bouwen.

Het openbaar vervoer is een beleidsonderdeel dat de nieuwe burgemeester, de zoon van een Londense buschauffeur van Pakistaanse afkomst, na aan het hart ligt.

Het Londense metronet is met zijn 270 stations en meer dan een miljard reizigers per jaar, het grootste van Europa. Maar ook het net met de prijzigste kaartjes. Khan heeft beloofd dat hij de prijs van de bus- en metrotickets zal bevriezen.

Zijn voorganger, de fietsende Boris Johnson, zette vooral in op de zogenaamde Boris Bikes, de huurfietsen die de stad ter beschikking stelde van de pendelaars. Tot tien jaar geleden waren de fietsers in de hoofdstad (nu vaak met mondmaskertje) een zeldzaamheid. Tegenwoordig moet je er uit je doppen kijken voor voorbijflitsende tweewielers.

Dat en de nieuwe dubbeldeksbussen zijn de meest zichtbare erfenis van het beleid van de Conservatief met het ontembare en onstuimige kapsel.

Dat de Londenaren acht en vier jaar geleden kozen voor een Conservatieve burgemeester was op zich al opmerkelijk. Londen is een rood, in veel opzichten zelfs diep-rood, bastion gebleven. Met de overwinning van Sadiq Khan lijken de Labourkiezers nu teruggekeerd naar hun oude stal.

Khan staat weliswaar bekend als een aanhanger van de uitgesproken linkse partijleider Jeremy Corbyn, die vorig jaar op sensationele wijze bij de sociaaldemocraten op het schild werd gehesen.

Dat er ooit werd getwijfeld aan Khans geschiktheid als burgemeester was niet te wijten aan zijn moslimachtergrond, maar wel aan het feit dat Corbyn, ook bij veel Labourparlementsleden, op zijn zachtst gezegd omstreden is, en aan het feit dat Khan in het verleden al eens op een podium stond met moslimextremisten.

Dat leidde tot het verwijt uit Conservatieve hoek dat hij ook hun ideeën deelt. Bovendien werd Khans leermeester, de vorige Labourburgemeester Ken Livingstone, vorige week door zijn eigen partij op non-actief gezet wegens de uitlating dat “Hitler een zionist was”. Beschuldigingen van antisemitisme in Labourrangen waren de voorbije weken niet van de lucht.

Het was een klimaat waarin Sadiq Khan zich tijdens zijn campagne hevig moest tegen verweren. Waarschijnlijk hebben zijn eenvoudige komaf en het feit dat Khan zich op eigen kracht heeft opgewerkt tot mensenrechtenadvocaat en daarna tot parlementslid en minister in zijn voordeel gespeeld.