De zoektocht van Nuit Debout in Parijs

"République moeten we straks zeker vermijden", hoor ik een vrouw zeggen als we uit de Thalys stappen. "Daar zitten de communisten voor hun sit-in." De actievoerders van "Nuit debout" kregen inderdaad een radicaal linkse stempel opgeplakt, maar in realiteit blijkt het een erg heterogene groep die je niet zo makkelijk in een vakje kunt stoppen. Overwegend jong studentikoos volk, dat wel, en de meesten waarschijnlijk nogal links. Maar voor de rest zit er geen lijn in.

Deze burgerbeweging, die tot op zekere hoogte gelijkenissen vertoont met de Indignados in Spanje of Occupy Wall Street in New York, is na drie weken al ver afgeweken van haar initiële protest tegen de wet-El Khomri, een arbeidshervorming die vooral bij de jongeren in slechte aarde viel. Veganisten, feministen, pro-Koerden, antikapitalisten, iedereen heeft wel een goede reden gevonden om naar de Place de la République te komen. Ze zoeken het collectief op om zich te verzetten tegen politici waardoor ze zich verkeerd behandeld voelen.

In tientallen commissies, groepjes geïnteresseerden die gewoon samen gaan zitten, denken ze na en discussiëren ze over specifieke maatschappelijke thema’s. De spreektijd is beperkt tot enkele minuten. Ze werken voorstellen uit die dan aan een algemene vergadering worden voorgelegd.

De spelregels bepalen ze zelf. Een algemene organisator die alles in goede banen leidt, is er niet. De commissie Feminisme heeft beslist dat ze een paar uur exclusief met vrouwen wil vergaderen. Mannen die onwetend aansluiten bij de groep worden met priemende blik achter het touw gedwongen waarmee de commissie haar vierkante meters op het plein heeft afgebakend.

Het is meteen een gespreksonderwerp bij de commissie Vrije Meningsuiting wat verderop. Dit is een beweging die op zoek is naar zichzelf en zich onderweg moet definiëren en herdefiniëren.

Het democratische gehalte werd een paar dagen geleden alvast ernstig in vraag gesteld toen filosoof Alain Finkielkraut poolshoogte kwam nemen op het plein. De man ziet geen heil in de multiculturele samenleving en werd uitgescholden en verdreven door een paar andersgezinden. Finkielkraut verloor zijn koelbloedigheid en snauwde terug. Beelden van het incident verspreidden zich als een lopend vuurtje.

Het legde een breuklijn bloot tussen de deelnemers die zich tolerant willen opstellen en iedereen toelaten, en anderen die bezoekers met een bepaalde mening liever willen buiten houden. De affaire-Finkielkraut was in elk geval slechte reclame voor "Nuit debout" en politici haastten zich om de verdediging van de filosoof op te nemen, ook al delen ze zijn overtuigingen niet.

De zaak was ook aanleiding om nog een keer in vraag te stellen of het wel verantwoord is dat de ordediensten massaal moeten opdraven voor mensen die een plein bezetten en soms keet schoppen, terwijl de noodtoestand van kracht is in Frankrijk.

In principe zou deze manifestatie verboden kunnen worden. Maar daar denkt de president voorlopig niet aan, ook al is hij voor velen kop van Jut. "Mij hoor je niet klagen dat de jeugd liever de wereld van morgen uitvindt dan met nostalgie aan gisteren te denken", klonk het laconiek uit zijn mond.

Heethoofden hebben zich de voorbije dagen ook koest gehouden en op woensdagavond, na een zonnige lentedag, heerst bijna een festivalsfeer op de Place de la République. Samen eten, drinken en muziek maken, is een belangrijk bindmiddel onder de deelnemers. Mensen gaan met mekaar in discussie na toevallige ontmoetingen.

Aziz zoekt hier hulp omdat hij zich onrechtvaardig behandeld voelt door justitie. Een paar jaar geleden is hij aangereden door een dronken bestuurder. Hij raakte gewond aan zijn been en kan niet meer gaan werken. De dader is nooit veroordeeld. "Ik heb de president ontmoet en aangesproken over wat ik meegemaakt heb. Ik moest hem een brief schrijven en hij zou me helpen. Dat was een paar jaar geleden, ik heb niks meer van hem gehoord."

Met zijn juridische vragen kan Aziz terecht bij een collectief van advocaten, die samen een stand bemannen. "Ik hou hier permanentie", zegt Ingrid, "zodat iedereen gratis en makkelijk toegang kan krijgen tot juridisch advies. Veel mensen voelen zich verloren in de gerechtelijke mallemolen, wij proberen hen op weg te helpen."

"Dit initiatief zou altijd moeten blijven voortduren", zegt Marina, een literair vertaalster zonder werk. Ze verkoopt "alfajores", kokoskoekjes om een biologisch landbouwproject in Argentinië te steunen. Ze schenkt er koffie en thee bij, samen met een vriendin.

"Dit is democratie’, zegt ze. Alleen al het feit dat we hier op deze manier samenkomen en ideeën uitwisselen, dat we tonen dat we de dingen willen aanpakken. De kracht die daarvan uitgaat, kan de mentaliteit echt doen veranderen, dat denk ik wel."

Gianna is een studente en ze heeft genoeg van de president en de regering die "het geld van de mensen verspillen aan de verkeerde dingen". Ze zit in een groepje dat een ontslagbrief schrijft voor Hollande en zijn ministers.

"Ze mogen binnenkort massaal veel ontslagbrieven verwachten." Gelooft ze nu echt dat het ergens toe gaat leiden? "Ik kan en mag me niet uitspreken in naam van het collectief, maar zoals je ziet, zijn we hier met duizenden en het kan niet anders dan dat we met verschillende voorstellen daadwerkelijk iets gaan bereiken."

De mensenzee lost na een goed gevulde avond rond middernacht spontaan op. "Morgen zijn we hier weer", zegt Olivier. Hij is verpleger en komt na zijn shift al vijf dagen op rij naar hier. "We weten nog niet wat dit kan worden. Maar het graantje is gezaaid en het zal zeker groeien, als het niet voor morgen is, dan zeker voor overmorgen."

Hoelang blijft het enthousiasme nog duren op de Place de la République? Op tv kondigt de weervrouw met de nodige dramatiek aan dat de temperatuur volgend weekend radicaal zal zakken. Benieuwd of de manifestanten tegen een stootje kunnen. Ze hebben al drie weken van zich laten horen, maar de structuur en de organisatie ontbreken voorlopig om iets aan te vangen met alle voorstellen die ze formuleren. Ze zijn nog een heel eind verwijderd van de revolutionaire beweging die sommigen zo graag willen zijn.