Zand in het systeem - Kristien Bonneure

Kristien Bonneure is VRT-journalist en auteur van ‘Stil leven. Een stem voor rust en ruimte in drukke tijden’ (Lannoo).

Het recht op anonimiteit, het recht om niet herkend en gevolgd te worden, het recht om van de radar te verdwijnen. Klinkt dit verdacht? In tijden van angst en terreur? We zijn allemaal mensen, burgers, consumenten, die schipperen tussen het gebruiksgemak van nieuwe technologie en een knagend besef dat we stilaan helemaal transparant worden. Anderzijds zijn er vélen die onze gangen willen nagaan, en heus niet alleen om een veilige samenleving te garanderen.

Mevrouw Voldemort

Hij hing te blinken in de etalage, een zotte, rosse trui met een vossenkop. Leuk voor mijn dochter. Ik stapte de winkel binnen, haalde de juiste maat van de kapstok en toog naar de kassa.

‘Mag ik uw naam?’ vroeg het meisje.
‘Mijn naam? Waarom? Om een trui te kopen?’
‘Ja, we hebben uw gegevens nodig.’
‘Waarom?’
‘Voor. Het. Systeem.’ Dat zei ze echt, zonder blozen.
‘Welk systeem?’ vroeg ik.
‘Ons Systeem.’

Dit duurde te lang voor een impulsaankoop, ik werd ongeduldig. Ik zou die trui niet krijgen zonder legitimering. Ik verzon een naam.

‘Okee dan, ik ben Karina Voldemort’.

Het winkelwicht tikte mijn ‘naam’ op haar computerklavier en ik kreeg de trui. Een adres was niet nodig, een e-mailadres evenmin. Het Systeem stond blijkbaar nog in de kinderschoenen. Of ze speelde mijn spel mee.

Namen en adressen te koop

Op almaar meer plekken word ik geacht mijn ziel en zaligheid mee te delen. Om een klantenkaart te krijgen, of om van ondoorgrondelijke kortingen te genieten. Er zijn zelfs snode winkelketens die je identiteitskaart vragen om ‘in te lezen’. Nou! Is Mediamarkt een politieagent? Weigeren mag, zegt Binnenlandse Zaken, dat brengt je recht op waarborg niet in gevaar.

Naam en adres lijken me inderdaad alleen nodig voor de waarborg. Waar het echt om gaat, is dat mijn naam, post- en mailadres, en verjaardag big business zijn. Die gegevens zijn geld waard, voor de winkel in kwestie om me te bestoken met reclame, maar ook om door te verkopen aan derden.

Zeg maar nee

Toegegeven: Delhaize en Bio Planet kijken al mee in mijn karretje. Ik laat een spoor achter via de centen die ik uit de muur haal. Waar ik benzine tank, waar ik mijn pasta alle vongole met m’n bankkaart betaal: het systeem weet het. Maar toch zeg ik steeds vaker nee. Wenst u een klantenkaart? Nee, dank u. Ja maar, als u dit blaadje invult hebt u recht op 3 cent korting bij aankoop van 3 miljoen euro?

… Nee, dank u.

Die reclame van De Lijn gezien, ter promotie van hun nieuwe app om gewaarschuwd of gewekt te worden als je je bus- of tramhalte nadert? Grappige foto’s van ingedutte passagiers, dat wel, maar ik weet niet of ik dat wel wil, getraceerd worden. Ik krijg een visioen van een oplichtend stipje op een route, gevisualiseerd op een 3D-scherm zoals in de Hunger Games. Maar wacht eens, wat is het verschil als ik met de hulp van mevrouw GPS in de auto rijd?

Een paar jaar geleden schreef Dave Eggers ‘De cirkel’, over een samenleving die angstaanjagend snel evolueert naar de ultieme ‘democratie’ waarin iedereen altijd online en volkomen transparant is. Een dystopie zoals in 1984 van George Orwell, met soortgelijke slogans in vette letters.

GEHEIMEN ZIJN LEUGENS. DELEN IS MEELEVEN. PRIVACY IS DIEFSTAL.

Nog even en we zijn zover. Zolang het kan, wil ik af en toe een schepje zand in het systeem zijn.

Meest gelezen