Ebolavaccin met succes getest in Guinee

De eerste resultaten van de test met het VSV-ZEBOV-vaccin toonden dat het vaccin na tien dagen honderd procent bescherming bood. Het vaccin van de Canadese overheid, Merck en New Link Genetics werd getest bij in totaal 7.500 mensen die in nauw contact waren gekomen met een bevestigd ebola-geval. Het geteste vaccin gebruikt een eiwit van het virus om het immuunsysteem te activeren. Dat eiwit wordt dan in groten getale aangemaakt, zodat het lichaam antistoffen maakt die beschermen tegen het ebola-virus. Het vaccin werkt uiteraard alleen preventief.

Het vaccin kan nu gebruikt worden om definitief een einde te maken aan de ergste uitbraak van ebola in de geschiedenis, die in West-Afrika al meer dan 11.000 levens heeft geëist. De uitbraak begon in december 2013 en is intussen over haar hoogtepunt heen, maar er blijven toch nieuwe gevallen opduiken.

"We denken dat de wereld op het punt staat over een doeltreffend ebola-vaccin te beschikken", zei de vaccin-experte van de Wereldgezondheidsorganisatie WHO Marie Paule Kieny op een persconferentie in Genève. Ze voegde er wel aan toe dat het nog maanden kan duren voor het vaccin goedgekeurd wordt voor gebruik.

De directeur-generaal van de WHO, Margaret Chan, noemde de resultaten een "bijzonder veelbelovende ontwikkeling". "Dit gaat alles veranderen", zei ze aan journalisten, "Het zal de behandeling van de huidige ebola-uitbraak en van toekomstige uitbraken veranderen."

Onderzoekers hebben zich gehaast om hun therapieën en vaccins te kunnen testen terwijl het virus nog volop woedde, en de tests met dit vaccin en andere kregen een spoedbehandeling dankzij een grote internationale inspanning. "We wisten dat het een race tegen de tijd was, en dat de test uitgevoerd moesten worden onder zeer moeilijke omstandigheden", zei John-Arne Røttingen, het hoofd van de afdeling besmettelijke ziekten van het Noorse gezondheidsinstituut en de voorzitter van de stuurgroep van de test met het vaccin.

De test in Guinee begon op 23 maart om de doeltreffendheid en de veiligheid te testen van één enkele dosis van het VSV-ZEBOV-vaccin. Daarbij werd gekozen voor een zogenoemde "kringvaccinatie", waarbij mensen die in nauw contact stonden met ebolapatiënten ingeënt worden, ofwel onmiddellijk, ofwel op een latere datum. 4.000 mensen werden ingeënt binnen de tien dagen nadat ze in contact waren geweest met een patiënt, en bij hen kreeg niemand ebola, 3.500 mensen werden later ingeënt en in die groep werden 16 mensen ziek.

Toen er echter gegevens begonnen op te duiken die toonden dat diegenen die onmiddellijk ingeënt werden zeer goed beschermd waren, besloten de onderzoekers op 26 juli de inentingen niet langer uit te stellen bij een deel van de proefpersonen, omdat het duidelijk werd dat het uitstel een onnodig en onethisch risico inhield.

De test loopt nog steeds en alle deelnemers worden nu onmiddellijk ingeënt, en de test zal worden uitgebreid naar 13- tot 17-jarigen, en mogelijk ook naar kinderen van 6 tot 12 jaar, zei de WHO.

De resultaten van de test zijn gepubliceerd in het medische tijdschrift The Lancet.

Het succes van de test in Guinee is een grote opluchting voor de onderzoekers, van wie er veel vreesden dat een sterke terugval in het aantal gevallen dit jaar het onmogelijk zou maken om te bewijzen dat een vaccin werkt.

Een andere grote test in Liberia, die tot doel had meer dan 28.000 mensen te bereiken, moest al stoppen met nieuwe mensen op te nemen bij 1.500 deelnemers. Ook plannen voor een test in Sierra Leone werden teruggeschroefd. Daardoor bleef enkel de test in Guinee over, waar ebola nog steeds nieuwe slachtoffers maakt, als de enige echte hoop om de doeltreffendheid van een vaccin te bewijzen.

Artsen zonder Grenzen, dat een leidende rol heeft gespeeld in de strijd tegen ebola in West-Afrika, vraagt dat het VSV-ZEBOV-vaccin nu ook in de andere gebieden waar er een uitbraak is, Sierra Leone en Liberia, gelanceerd zal worden. Daar kan het de keten van besmettingen doorbreken en gezondheidswerkers beschermen die in de frontlinie staan van de strijd tegen ebola, zei AzG.

AzG vraagt dat fabrikant Merck zo snel mogelijk zo veel mogelijk vaccins ontwikkelt, en dat er fondsen beschikbaar worden gemaakt om dat mogelijk te maken.

Gavi, een publiek-private alliantie voor vaccinaties, had in december al gezegd dat ze 300 miljoen dollar wil uitgeven aan een goedgekeurd ebola-vaccin. Vandaag heeft Gavi daaraan toegevoegd dat ze "klaar staat om de toepassing van een door de WHO aanbevolen ebola-vaccin te ondersteunen". 

Voorlopig ziet het er naar uit dat het vaccin enkel gebruikt zal worden om in geval van een uitbraak mensen te beschermen die een groot risico lopen. Er zijn nog geen plannen voor massale vaccinatie-campagnes zoals die er wel zijn voor mazelen of kinderverlamming.