Wat na het referendum? Drie scenario's voor morgen

Verschillende Griekse regeringsleden, onder wie minister van Financiën Yanis Varoufakis, hebben aangegeven ontslag te nemen bij een ja-stem. Premier Alexis Tsipras heeft zich daar (nog) niet over uitgesproken, al gonst het van de geruchten. Wat als Tsipras vertrekt? Dan moet er een nieuwe regering komen. En ook daar zijn verschillende opties, schrijft Peter Spiegel van Financial Times.

• Een meer gematigd figuur binnen Syriza neemt de leiding van een regering van nationale eenheid, samen met de drie "mainstream"-partijen in het parlement. Sommigen tippen hiervoor op vicepremier Yannis Dragasakis. Volgens de Financial Times is dit de beste kans voor Griekenland om een nieuw plan te kunnen onderhandelen met de schuldeisers vóór 20 juli. Dan doemt namelijk een nieuwe deadline op: het terugbetalen van een lening aan de ECB.
• Syriza schuift geen nieuwe, gematigde leider naar voren. Een grote coalitie vormen wordt moeilijk. De drie oppositiepartijen Nea Dimokratia, Pasok en To Potami hebben samen geen meerderheid in het parlement, er moeten dan nieuwe verkiezingen komen. En die kunnen niet meer georganiseerd worden voor 20 juli.

Alexis Tsipras zegt dat hij de Griekse bevolking zal volgen, en dus de voorwaarden van de schuldeisers aanvaardt en zal uitvoeren als het antwoord in het referendum "ja" is. De vraag is of die schuldeisers zélf nog met Tsipras willen samenwerken?

Steeds meer hooggeplaatsten in de eurozone zeggen openlijk niet meer te kunnen samenwerken nadat Tsipras hen beschuldigd heeft van chantage van de Griekse kiezers. Een van hen is Jeroen Dijsselbloem, de Nederlandse minister van Financiën die de eurogroep voorzit: "Ik kan er niet op vertrouwen dat Tsipras een programma zal uitvoeren dat hij zo openlijk verkettert."  De meeste ministers van Financiën in de eurogroep delen die mening.

Toch zijn er ook mildere stemmen. Zo hebben de Franse minister van Fianciën Michel Sapin en Europees commissaris bevoegd voor Economie Pierre Moscovici al aangegeven dat ze met Tsipras willen blijven samenwerken.

En al zeker als er een herschikking van de regering komt, iets waar Varoufakis in het geval van een ja-stem al op gehint heeft. De rechts-nationalistische coalitiepartner ANEL inwisselen voor de pro-Europese populistische To Potami is een optie, schrijft de Financial Times. Al is een deal nog vóór 20 juli moeilijk.

Europese staatshoofden, regeringsleiders en andere functionarissen, van François Hollande over Matteo Renzi tot Jeroen Dijsselbloem en Commissievoorzitter Jean-Claude Jüncker, hebben al duidelijk gesteld dat een "neen" een breuk met Europa en een vertrek uit de eurozone betekent. Zal het allemaal zo'n vaart lopen?

Volgens de Griekse regering gaat het vooral om blufpoker. De Duitse minister van Financiën Wolfgang Schäuble, een hardliner wat Griekenland betreft, heeft volgens Duitse media binnenskamers al laten verstaan dat een nee niet noodzakelijk een "Grexit" tot gevolg heeft. Ook zijn Griekse collega Varoufakis heeft al uitspraken in die zin gedaan.

De Franse minister Sapin en eurocommissaris Moscovici zouden misschien wel aansturen op nieuw overleg. "Maar zelfs al zouden de gesprekken hervatten, het is moeilijk om in te zien hoe post-referendumonderhandelingen over een reddingsplan gemakkelijker zouden verlopen dan de vruchteloze gesprekken van de voorbije maanden", schrijft Financial Times.

"Veel netelige kwesties die nu wat aan de kant geschoven werden om een snel compromis te kunnen vinden, gaan toch weer op tafel komen, zoals een hervorming van de arbeidsmarkt. Onderhandelingen voor een nieuw tweejarig programma gaan nog een grotere uitdaging zijn dan de afgelopen gesprekken over een schijf van een bestaand hulpplan."

Voor de Griekse banken is de situatie het meest precair. Zij vormen op korte termijn het grootste gevaar. Tot nu bleven ze overeind met noodkredieten van de Europese Centrale Bank (ECB). Noodzakelijk omdat steeds meer Grieken de laatste maanden hun geld weghalen. Om een instorting van het financiële systeem te vermijden, zijn de banken sinds maandag dicht en geldt een limiet van 60 euro per dag dat mensen mogen afhalen aan geldautomaten.

Ook de ECB kijkt met argusogen naar het referendum in Griekenland. Een ja of een nee bepaalt ook hoe zij nu verder moeten, willen en kunnen gaan, schrijft The New York Times. "De situatie is "tricky" en er zijn geen precedenten om op voort te gaan."

• Bij een "ja" wordt het voor de ECB makkelijker om de noodkredieten en andere steunmaatregelen voor de banken te rechtvaardigen. Geen enkele economie kan deftig functioneren zonder banken. Als zij over de kop gaan, doet de economie dat ook. Bovendien vergroot een ja de kans op nieuwe gesprekken met de schuldeisers, wat een verhoging van de noodsteun kan rechtvaardigen. Wat op zijn beurt tot gevolg heeft dat banken sneller zouden kunnen openen of de limiet opgeheven worden.
• Bij een "nee" staat voorzitter Mario Draghi voor een moeilijke keuze. Volgens de ECB-regels zou hij moeten stoppen met het verstrekken van noodkredieten omdat de Griekse banken dan niet langer als solvabel beschouwd worden. Maar Draghi weet evenzeer dat dat een verstrekkende impact heeft op de gewone Grieken, die het nóg harder te verduren gaan krijgen. Hij wil niet de schuld krijgen van de economische en humanitaire gevolgen van een dergelijke beslissing.