De fiscale onrechtvaardigheid van de regering - Marc Leemans

Het is ooit anders geweest, maar de laatste jaren hebben de denktanks van het IMF en de OESO zich ontpopt tot grote voorstanders van inkomensherverdeling. Met kort na elkaar drie spraakmakende publicaties.

In maart 2015 gooiden Jaumotte en Buitron van het IMF een eerste bommetje met Power from the people. Over de rol van stevige vakbonden voor minder inkomensongelijkheid. Al blijft het wachten op de volledige paper. In mei volgde de OESO met In it together. In het verlengde van zijn al even provocerende Growing unequal? van 2008 en Divided we stand van 2011.

In juni nam het IMF opnieuw over met Causes and consquences of income inequality. Met – naast de herontdekking van de rol van de vakbonden – twee opvallend nieuwe accenten; nieuw althans in het discours van IMF en OESO. Ten eerste, dat groeiende inkomensongelijkheid niet alleen problematisch is voor de rechtvaardigheid of de sociale cohesie, maar net zo goed vanuit economisch oogpunt. De toename van de inkomensongelijkheid van 1985 tot 2005 drukte de cumulatieve groei in de periode 1990-2010 gemiddeld met 4,7 procentpunt, aldus de OESO.

Ten tweede, inkomensherverdeling is meer dan armoedebestrijding. Het gaat niet enkel om de 10% armsten, stelt de OESO, maar ook hoe de 40% laagste inkomens werden teruggeslagen. Waarna het IMF het had over het platdrukken van de middenklasse, de middle class squeeze, in het bijzonder door een terugval van het loonaandeel; terwijl de armen en de middenklasse nochtans het belangrijkst zijn voor economische groei.

Waarmee in één beweging ook brandhout wordt gemaakt van het trickle down-riedeltje van de rijken. Het klopt gewoonweg niet dat uiteindelijk iedereen beter wordt van de verrijking van de rijken, stelt het IMF. Zo hard hun Europese afdeling bezig is gewone Grieken in de armoede te storten, zo hard durven ze vanuit Washington tegenwoordig uithalen naar de ideologen ter rechterzijde. Het kan verkeren.

Toegegeven, dat is een internationaal vogelperspectief. België kent minder inkomensongelijkheid. En heeft de stijging van de ongelijkheid beter in de hand gehouden. Overigens ook door een geringere aftakeling van de invloed van de vakbonden. Maar je zou toch verwachten dat dat nieuwe internationale discours enige indruk maakt op de Belgische beleidsvoerders. Daarvan is echter weinig te merken. En almaar minder.

Eerst en vooral omdat deze zgn. Zweedse coalitie daartoe niet in het leven was geroepen. Die is ontstaan uit de frustratie van een deel van de patronale bank en van de financiële lobby’s over de paar maatregelen die de vorige regering had genomen voor een iets evenwichtiger spreiding van de saneringsinspanningen. En dan met name de belastingverhoging op de dure sportbolides op kosten van de zaak, de verhoging van de belasting op de liquidatieboni en de boetes wanneer bedrijfsleiders privé-uitgaven op de zaak zetten. Een aanslag op het ondernemen en het investeren, heette het, terwijl het hier nota bene gaat om praktijken om - op kosten van de gemeenschap - geld uit de zaak te halen.

Als je de chronologie goed bekijkt, dan hebben vooral die maatregelen voor het scharniermoment gezorgd. Vanaf toen is men die regering gaan kapittelen als marxistische belastingregering. En men is dat blijven doen, zelfs na de 1,35 miljard euro aan loonkostverminderingen die de bedrijven in de schoot kregen geworpen met het Pact voor Competitiviteit. Om kost wat kost een rechtse, werkgeversvriendelijke coalitie in het zadel te hijsen.
Met als uitdrukkelijke inzet de klok terug te draaien inzake fiscale rechtvaardigheid, een extra sanering door te voeren die dit keer zeker niet de vermogenden en de bedrijven zou raken, een vracht bijkomende lastenverlagingen toe te schuiven naar de bedrijven en een reeks maatregelen die de sociale bescherming verminderen. Dit alles in symbiose met het patronale front. Met als schaamlapje in het regeerakkoord het vage engagement om de minimumuitkeringen van de sociale zekerheid op te trekken in de richting van de Europese armoedenorm en de aankondiging van een grote fiscale hervorming.

Zo nam de regering een vliegende start, met al onmiddellijk een keihard begrotingsplaatje, gekoppeld aan zgn. structurele hervormingen in de sociale zekerheid. Maar waarna het nieuwe bewind al snel moest vaststellen dat het daar niet mee wegkwam. Niet bij de werknemers. Maar - belangrijker voor politici - ook niet bij de media, die mee zand zijn gaan strooien in die neoliberale, werkgeversvriendelijke machine.

Hetgeen dan leidde tot die politieke aankondiging van de taxshift, incluis het wegvallen van het taboe rond de belasting op meerwaarden. Zelfs vanuit de rechtse partijen en een deel van het patronale front werden voor het eerst openingen gemaakt. Het bleek van korte duur. Omdat het tegenoffensief inmiddels op gang is gekomen, versterkt door de wedijver tussen de werkgeversorganisaties enerzijds en de meedogenloze concurrentie ter rechterzijde anderzijds.

In een vorig opiniestuk had ik het al over alle ontwijkingsmanoeuvres. Waar staan we vandaag? Van kwaad kwamen we bij erger.
Wie durft nog spreken over een voldragen meerwaardebelasting?

Als daar al iets van komt, dan mag het enkel op speculatieve meerwaarden. Wat zoveel wil zeggen als: dan mag het vooral niks opbrengen. Want uit ervaring weten we dat de opbrengst daarvan marginaal is. En zelfs tegen die speculatieve meerwaardebelasting blijft er hardnekkig verzet, vanuit de beleggerslobby en de lobby van het Vlaamse familiekapitaal. Zoals ook alle andere voorzichtige openingen naar een rechtvaardige vermogensfiscaliteit vakkundig worden dichtgeplamuurd, of het nu gaat om vastgoed of roerend vermogen.

Als er al een “Zweedse” taxshift komt, dan moet die vooral fiscaal onrechtvaardig zijn. Dus met het ontzien van de vermogenden. En een maximale inspanning van de laagste inkomens en gewone mensen. Want meerdere regeringspartijen willen de middenklasse ontzien. Alsof vele al genomen maatregelen die middenklasse niet hebben geraakt.

Ging de indexsprong over een andere groep misschien? Of beschouwt men werknemers niet als een deel van de middenklasse? Meerdere regeringspartijen misbruiken de middenklasse om de rijke klasse niet te moeten aanspreken. De middle class squeeze in de vorm van een tax squeeze. Vandaar almaar nadruk op btw-verhogingen.

Terwijl ook het noodzakelijke debat over milieufiscaliteit wordt versmald tot hogere consumptiefiscaliteit. Zodat bedrijven, vermogenden en de hoogste inkomens maximaal worden ontzien, door voorrang aan de meest regressieve belastingen, die de minst vermogenden en de lagere inkomens verhoudingsgewijs het zwaarst belasten. Dat blijkt uit alle onderzoek. Zoals uit onderzoek blijkt dat zo’n taxshift relatief slecht scoort qua werkgelegenheidseffect, vergeleken bij andere scenario’s.

En als er al een “Zweedse” taxshift komt, met her en der belastingverhogingen, dan moeten lage inkomens en gewone mensen vooral niet denken dat zij er compensaties voor krijgen via verlaging van andere belastingen of verlaging van persoonlijke bijdragen voor de sociale zekerheid. Neen, dan moet de opbrengst volledig worden afgeleid richting de bedrijven. Liefst van al nog met de meest ondoelmatige van de operaties die je kunt bedenken: een verlaging tot 25% van het tarief voor de patronale bijdragen. Dat hoor je zowel vanuit de regering als vanuit het VBO. Dat is zelfs geen lineaire verlaging. Dat is een selectieve verlaging voor die sectoren waar dat het minste werkgelegenheidseffect oplevert.

Als er al een “Zweedse” taxshift komt… Want de VLD wil wel de belastingverlaging, maar niet de belasting­verhoging. Dus geen belastingverschuiving. Waarna ook N-VA weer eens van gedacht verandert: geen taxshift, maar een platte lastenverlaging gefinancierd door een bijkomende snijoperatie in de sociale zekerheid. Wellicht op aangeven van VOKA. Opvallend hoe voorzitter Delbaere eind 2013 nog voor een gedeeltelijke taxshift pleitte, zij het – wat dacht je – richting btw. En in mei 2015 plotseling zijn kar keerde, om tegenover Le Soir de taxshift af te zweren.

Opvallend en verhelderend ook hoe Bart De Wever nu ineens beweert dat die discussie over de taxshift is ontspoord door er een dimensie van fiscale rechtvaardigheid aan toe te voegen. Dat was initieel nooit de bedoeling, zegt hij. Terwijl de premier op 15 en op 30 januari ten stelligste beloofde dat die taxshift er snel ging komen -met reeds effecten in 2015- om “de hoge druk op arbeid te verschuiven naar andere bronnen van inkomen”.

Als regeringspartijen daar nu op terugkomen, dan zegt dat veel over hun gevoel voor rechtvaardigheid. En ook over het lippendienstgehalte van die passage over de belastinghervorming in het regeerakkoord, waarin nochtans uitdrukkelijk staat dat die rechtvaardig moet zijn: “een rechtvaardig belastingsysteem betekent dat iedereen zijn deel bijdraagt en dat in een progressief inkomstenbelastingstelsel de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen”. Schone schijn dus. Gelukkig hebben we nog Eric Van Rompuy. Die houdt de Wetstraat en zijn partij scherp.

Neen, regering, neen, werkgevers, zonder rechtvaardige taxshift komen jullie niet weg. Onderschat vooral niet het brede ongenoegen bij gewone mensen.

(Marc Leemans is voorzitter van het ACV.)