De tax shift of hoe de vis te verdrinken - Marc Hooghe

Het was geen gemakkelijke week voor wie de politieke discussie over de fameuze tax shift wou volgen. Om te beginnen is dit al een redelijk technisch vraagstuk, en bovendien deden heel wat politici deze week hun best om de zaken nog wat complexer voor te stellen. Of laten we zeggen: er is toch één element duidelijk, en definitief. De Kamer heeft immers het wetsontwerp op de indexsprong goedgekeurd, wat betekent dat de werknemers onder ons waarschijnlijk begin volgend jaar twee procent loon inleveren.
opinie
Opinie

De buit is binnen

De N-VA heeft dus de buit binnen en ondanks alle retoriek over het feit dat men beter het indexmechanisme helemaal zou afschaffen, kan die partij dus tevreden zijn. Men zal zich echter herinneren dat coalitiepartner CD&V de indexsprong had verbonden met de vraag naar een verschuiving van de lasten op arbeid. Die tax shift blijft voorlopig steken in de fase van studie, en vooral veel tegenstrijdige verklaringen. Men zondigt hiermee tegen een principe uit de oorlogsvoering, en dus ook uit de coalitiepolitiek: als je gijzelaars uitwisselt, zorg er dan voor dat ze gelijktijdig de brug oversteken. Op dit ogenblik hebben de christendemocraten immers nog altijd niets concreets in handen.

De huurprijzen

Het principe van de tax shift is nog eenvoudig. Inkomsten uit arbeid worden in ons land te zwaar belast, en als de overheid evenveel geld wil blijven ophalen, dan is het enige alternatief dat er meer belastingen worden geïnd op basis van vermogen of op basis van consumptie. Tot zover blijft het overzichtelijk. Vicepremier Kris Peeters zette de discussie echter zelf al op een verkeerd been, door onmiddellijk terug te beginnen over de indexsprong voor de huurprijzen.

Dat dossier spreekt uiteraard een zeker rechtvaardigheidsgevoel aan: als ik twee procent moet inleveren, waarom mag mijn huiseigenaar (die over het algemeen een stuk rijker zal zijn dan de huurder) dan wel extra inkomsten verwerven? Zijn het dan altijd de zwakste schouders die de zwaarste lasten moeten dragen? De huurprijzen hebben echter niets te maken met een tax shift: wie woningen verhuurt aan particulieren wordt immers nog altijd belast op basis van een fictief inkomen uit 1975 (inderdaad, veertig jaar geleden), en hoeveel geld er echt maandelijks wordt betaald heeft hierop geen enkele invloed. Een echte tax shift zou betekenen dat ook huiseigenaren worden belast op basis van hun echte inkomsten, zoals u en ik, maar blijkbaar wil geen enkele partij ingaan tegen de belangen van die lobbygroep.

Ook minister-president Geert Bourgeois deed zijn best om de zaken wat complexer te maken, door te eisen dat de deelstaten betrokken zouden worden bij het tot stand komen van de tax shift. Bourgeois heeft natuurlijk gelijk: als de federale overheid gaat sleutelen aan de fiscale basis van haar inkomsten, dan heeft dat onvermijdelijk ook gevolgen voor het geld dat naar de deelstaten gaat, dus voor hun planning is het wel nuttig dat ze ten minste op de hoogte blijven van die besluitvorming. Wat men in Vlaanderen soms echter vergeet is dat ons land meer dan één deelstaat telt: als de Vlaamse Gemeenschap mee mag praten, dan geldt dat uiteraard ook voor de andere deelstaten van de Belgische federatie.

Samenwerkingsfederalisme

De uitspraak van Open VLD-voorzitter Gwendolyn Rutten dat we toch zeker de Parti Socialiste niet mee mogen laten beslissen kreeg weinig weerklank, maar getuigt van een uiterst betwistbare visie op het Belgisch federaal systeem. Er bestaat in ons land geen hiërarchie van belangrijke en blijkbaar minder belangrijke deelstaten. Franstaligen en Nederlandstaligen hebben identiek dezelfde rechten en plichten. Als men zegt dat het Waals Gewest, het Brussels Gewest en de Franse Gemeenschap niet mee mogen spreken, omdat daar toevallig de ‘verkeerde’ partij aan de macht, dan begraaft men de kern van het Belgische samenwerkingsfederalisme.

De komende jaren moeten nog heel wat bevoegdheden worden overgedragen naar de deelstaten, denk bijvoorbeeld aan het federale wetenschapsbeleid. Als men er nu al van uitgaat dat een N-VA- en een PS-regering bijna per definitie niet kunnen samenwerken, dan is dat een recept voor een voorspelbare chaos. En om het nog mooier te maken: afgelopen woensdag werd in het Vlaams Parlement ook nog eens gepleit voor een ‘Vlaamse’ tax shift, waarbij bijvoorbeeld de sociale zekerheids-bijdragen voor bedrijven zouden worden verminderd (helaas is me daarbij eventjes ontgaan hoe men die minder-inkomsten dan wil compenseren).

De Griekse kalender

Kortom: politici deden deze week ijverig hun best om alles op één hoop te gooien, en dat alles te verkopen als een tax shift. De term heeft blijkbaar een dermate magische betekenis gekregen dat niemand daar nog tegen kan zijn. In de hele kakofonie viel in elk geval op dat niemand nog de euvele moed had zich uit te spreken tégen een tax shift. Op zo’n moment moet je natuurlijk op je hoede zijn. Een gulden regel in de politiek is dat je nooit je coalitiepartners mag vertrouwen, zeker niet als ze met geschenken afkomen.

Het volladen van het karretje van de tax shift is dan ook een beproefde techniek: de ‘vis verdrinken’ noemt men dat in het Wetstraatjargon. Je veegt dan zoveel dossiers samen op één hoop dat je al op voorhand weet dat er toch nooit iets van terecht zal komen.

Ondanks alle gepraat is er een duidelijke vaststelling: er is eigenlijk nog geen enkel begin van uitvoering van een tax shift. Puur technisch staat het dossier nog nergens. Wat al even belangrijk is: het is minister van financiën Van Overtveldt die zal moeten zorgen voor alle uitvoeringsbesluiten, en in het verleden is hij nooit bijzonder enthousiast geweest over bijvoorbeeld een vermogenswinstbelasting. Er zal in elk geval een legertje fiscalisten klaarstaan om elke maatregel in dat verband aan te vechten, en het is zeer de vraag hoeveel daadkracht Van Overtveldt daar tegenover zal stellen.

Remember de ecotaks

Belastingen zijn een bijzonder taaie beleidsmaterie, en elke hervorming stuit op bijzonder veel weerstand. Het hele dossier doet daardoor denken aan de fameuze ecotaksen die in 1992 werden ingevoerd. De toen nog onervaren Groenen waren bereid om de staatshervorming te steunen, in ruil voor een milieubelasting op drankverpakkingen, papier, en niet te vergeten als symbooldossier: de wegwerp-apparaten en de wegwerp-scheermesjes. Maar eenmaal ze hun parlementaire stem hadden weggegeven, waren de andere partijen niet langer happig om dat akkoord ook uit te voeren, en in feite is er nooit iets van terecht gekomen.

De Vlaamse christendemocraten zijn natuurlijk ervaren politici, en ze zullen zich niet op dezelfde manier zullen laten rollen als ruim twintig jaar geleden met de Groenen is gebeurd. Het heeft echter alleen maar zin om aan te dringen op een fiscale hervorming als je zelf aan de knoppen zit en dat is nu duidelijk niet het geval. De kans dat u heel veel zal merken van de fameuze tax shift als u bijvoorbeeld in juni 2016 uw belastingaangifte invult, blijft dan ook bijzonder klein.

(Marc Hooghe is hoogleraar politieke wetenschappen aan de KU Leuven.)

VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.

Meest gelezen