Een herboren reus - Tom Van de Weghe

Waar een drukbezette minister uit België de tijd vandaan haalt om een boek in het Engels te schrijven over de Verenigde Staten, wil ik graag weten wanneer ik Johan Van Overtveldt ontmoet onder de kersenbloesems aan het Witte Huis. Hij stelt me meteen gerust: "Ik heb het geschreven vóór ik in oktober minister werd. Ik heb er enkel nog mijn kerstvakantie aan opgeofferd. Maar mijn vrouw ziet me gelukkig nog altijd even graag."

Van Overtveldt noemt zichzelf liever een Amerika-kenner dan een Amerika-liefhebber. "Het is een land dat mij al bijzonder lang fascineert en waardoor ik al heel veel heb rondgetrokken. Amerika heeft duidelijk meer troeven in handen dan we in Europa vaak denken. Daarom ook dit boek, dat geboren is uit het nadenken over economische groei en over de machtsverhoudingen in de wereld."

In "A Giant Reborn" laat Johan Van Overtveldt zich van zijn meest optimistische kant zien. Doemdenken is niet aan hem besteed, toch niet als het over Amerika gaat. Hij beschrijft haarfijn hoe het land al sinds de onafhankelijkheid ten prooi is gevallen aan de zogenaamde 'declinisten' die met de regelmaat van de klok het verval van het land voorspellen. Maar keer op keer blijken ze ernaast te zitten. Ook nu weer, aldus Van Overtveldt. "De voorbije 10 jaar was het bon ton te stellen dat China de rol van de VS als dominante wereldmacht aan het overnemen is. Maar dat blijkt niet te kloppen."

Het centrale betoog van Van Overtveldt: de economische groei zal in de komende periode meer dan ooit gedragen worden door technologische vernieuwingen. En wie zich aanpast, die wint. 'Turboverandering', zo noemt hij dit met een hippe term. Verandering die niet alleen steeds sneller gebeurt, maar ook steeds meer zal ingrijpen in het dagelijkse leven. "Als je daar goed mee wilt omgaan, moet je als samenleving bereid zijn om voortdurend die diepgaande veranderingen te accepteren en op te nemen. En dat is nu net de grote sterkte van de Amerikaanse samenleving. Je merkt dat die grote veranderingen hier beter aanvaard worden dan bij ons."

Volgens Van Overtveldt wordt die 'turboverandering' gedreven door toenemende menselijke kennis, ondernemerschap en globalisering. Hij is ervan overtuigd dat de VS op alle punten het best geplaatst is : "De Amerikanen kennen een hele cultuur van 'entrepeneurship' die ergens anders ontbreekt of minder ontwikkeld is. Ook op het vlak van 'human capital' blijven ze mee aan de spits lopen, denk maar aan de topuniversiteiten hier. Samen met die veranderingsdrang heeft de VS daarom volgens mij de beste kaarten om nummer 1 te blijven."

De minister haalt ook het immigratiebeleid in de VS aan als stimulans voor economische groei, samen met wat hij de 'frontier-mentaliteit' noemt, waardoor de grenzen telkens weer verlegd worden. Als mooi voorbeeld daarvan haalt hij de schaliegasrevolutie in de VS aan. "Terwijl wij die techniek in Europa bevriezen, zie je hier dat de winning van schaliegas tot enorme investeringen leidt."

Toch ziet Van Overtveldt ook valkuilen. Hij noemt de verlamming van het Amerikaanse politieke systeem een groot risico. Ook de ophoping van de Amerikaanse overheidsschuld en de stijgende inkomensongelijkheid kunnen de groei parten spelen. "Amerika is weliswaar niet de enige met die problemen," nuanceert de minister, "En het is zeker niet de eerste keer in de geschiedenis dat ze ermee af te rekenen hebben. Maar hier geraken ze er toch telkens uit. Nergens ter wereld is de veerkracht zo zichtbaar."

In zijn boek steekt minister Van Overtveldt zijn kritiek op Europa en China niet onder stoelen of banken. Beiden moeten meer hervormen als ook zij van de turboverandering willen profiteren, vindt hij. "De boodschap is flexibiliteit. Zorgen dat we als maatschappij openstaan voor veranderingen die van de technologische evolutie en ondernemingsinitiatieven zullen komen. We zijn te stug als je ons met de VS vergelijkt."

Van Overtveldt noemt ons sociaal model 'verdedigbaar', maar er zullen veranderingen moeten aangebracht worden als we ten volle willen meespelen in de toekomst. Ook de eurozone bevindt zich op een keerpunt. "Economische hervormingen zijn nodig, begrotingsevenwichten zijn nodig, schuldafbouw is nodig. We waren goed bezig, maar nu dreigen we weer tot stilstand te komen."

De minister toont zich duidelijk geen grote fan van het stimuleringspakket van de Europese Centrale Bank met de zogenaamde Quantative Easing. Evenmin van het plan Juncker dat miljarden pompt in infrastructuurwerken. "Ik vrees dat de Europese regeringsleiders hierdoor de broodnodige hervormingen op de lange baan zullen schuiven. Dat zou een enorme vergissing zijn." Nochtans zal de minister zich herinneren dat het precies dezelfde ingrediënten zijn geweest die de VS uit de financiële crisis van 2008 hebben geloodst.

Van Overtveldt lijkt nog veel minder een supporter van China. Hij erkent dat het land een economische grootmacht is geworden en zal blijven, maar hij haalt ook de gigantische problemen aan waarmee het land worstelt. "Meer nog dan in de VS is de schuldophoping daar de voorbije jaren ronduit dramatisch geworden. Het is een bedenkelijk mechanisme om groei te creëeren. Hou ook rekening met de enorme vervuiling, de corruptie in alle geledingen, de snelle vergrijzing, de kloof tussen rijk en arm."

Volgens Van Overtveldt staat het Chinese model dan ook voor zeer grote verschuivingen, en is het de vraag of het die ook aankan. "China is een grap geworden. Van gelijkheid zoals het politieke systeem propageert blijft niets meer over. Integendeel, de ongelijkheid stijgt er zelfs veel sneller dan in de VS. Er zal iéts moeten veranderen, of het economische systeem of het politieke systeem. Maar ik weet niet wat de gevolgen zullen zijn. Ik weet wel één ding : wie denkt dat de komende 20 jaar in China dezelfde zullen zijn als de voorbije 20 jaar, die vergist zich schromelijk."

Met 'A Giant Reborn' levert minister Van Overtveldt een boeiende en vlot geschreven visie over de toekomst van grootmacht Amerika. Hij sluit hiermee naadloos aan bij andere uitgaven zoals "The Myth of America's Decline" van Josef Joffe en "Superpower" van Ian Bremmer (dat binnenkort verschijnt en waarvan ik eveneens de proefversie las.)

Toch een kanttekening, na een verblijf van 5 jaar in China en nu 2,5 jaar in de VS. Eigenlijk doet Van Overtveldt hetzelfde met China als wat 'declinisten' met Amerika doen. Waarschuwen voor het verval. En net zoals met Amerika, is gebleken dat ook de China-declinisten er telkens naast zitten.

China is een draak met vele koppen en vele levens, bedenk ik me terwijl mijn Über-chauffeur zich moeizaam over de potholes van Washington richting suburbia begeeft. Als de graad van verval gemeten kan worden door het vergelijken van het aantal putten in de weg in DC en in Peking, zou een mens wel eens tot totaal andere conclusies kunnen komen. God forbid.

Tom Van de Weghe is Amerika-correspondent en gewezen China-correspondent (Twitter @tomvandeweghe)
 

'A Giant Reborn, Why the US Will Dominate The 21st Century' verschijnt op 5 juli. In het Engels, later in het Chinees, en voorlopig niet in het Nederlands.