Is de Wetstraat 16 te koop? - Dries Deweer

In 2017 krijgt het Witte Huis een nieuwe bewoner. De verkiezingen vinden pas plaats over anderhalf jaar, op 8 november 2016 om precies te zijn, maar met de officiële kandidaatstelling van Hillary Clinton is de race al op gang geschoten. Het spektakel biedt ons de gelegenheid om onze eigen democratie naar waarde te schatten.
opinie
Opinie
Copyright: www.FOTOBEN.be

Vooraleer Democraten en Republikeinen met elkaar de degens kruisen, moeten de partijen in hun voorverkiezingen nog intern uitvechten wie zij naar voren schuiven als presidentskandidaat. Bij de Democraten is Hillary Clinton voorlopig de enige officiële kandidaat. Het is nog maar de vraag of er een partijgenoot van enig kaliber de handschoen durft opnemen. Ook een relletje over het gebruik van een privaat mailadres als minister van buitenlandse zaken lijkt Clinton voorlopig niet onderuit te halen. Dat zij de nominatie in de wacht zal slepen staat dus zo goed als vast.

Bij de Republikeinen zijn er voorlopig drie senatoren naar voren getreden: Ted Cruz, Rand Paul en Marco Rubio. Over bepaalde thema’s hebben ze meningsverschillen en ook hun stijl varieert nogal, maar alle drie worden ze op handen gedragen door de Tea Party, wat garant staat voor rechts populisme American style.

Money is speech

Wie het uiteindelijk ook tegen elkaar zullen opnemen, over de ganse wereld zullen de media maandenlang smullen van het grootste democratische spektakel ter wereld. Nu ja, democratisch… Om verkozen te geraken moeten presidentskandidaten miljoenen dollars ophoesten. De campagnes kosten immers handenvol geld, in het bijzonder door het belang van peperdure primetime propagandaspotjes op de televisiezenders. Zelfs een multimiljonair als Mitt Romney, de Republikeinse presidentskandidaat van 2012, moest zich dus vooral bezighouden met bedelen. Het mag dan ook duidelijk zijn dat niet het volk, maar het geld regeert in Washington DC. De lakse wetgeving over campagnefinanciering draagt daartoe bij.

Geld vindt altijd wel een weg, maar sinds 2010 zijn achterpoortjes zelfs overbodig geworden. Toen schafte het Amerikaanse Hooggerechtshof de democratie af. In de zaak Citizens United v. Federal Election Commission oordeelde het hof dat beperkingen op de financiering van verkiezingspropaganda ongrondwettelijk zijn, zelfs voor bedrijven. Als de CEO’s van ExxonMobil, Coca-Cola, Boeing en consoorten iets gedaan willen krijgen van een presidentskandidaat, dan moeten ze maar dreigen een procentje van hun reusachtige PR-budget te spenderen aan moddergooien op de grote Amerikaanse zenders.

Amerikaanse politici worden dus gegijzeld door de belangen van grote geldschieters. De eervolle titel van volksvertegenwoordiger heeft op die manier weinig betekenis. Als je daar problemen mee hebt, dan morrel je volgens het Hooggerechtshof aan het fameuze Eerste Amendement van de Amerikaanse Grondwet: de vrijheid van meningsuiting. Geld spenderen is immers hetzelfde als je mening uiten, zo luidt de redenering. Dat het bezit van geld, in tegenstelling tot het bezit van een mening, nogal ongelijk verdeeld is, speelt dus geen rol: Money is speech. No kidding.

Leve België

In elke representatieve democratie is er sprake van vervreemding tussen de vertegenwoordigers en het volk, niet alleen in de Verenigde Staten, maar ook bij ons in België. We kiezen vertegenwoordigers, maar die verkozenen zijn geen perfect spiegelbeeld van onszelf. Aangezien directe democratie moeilijk tot onmogelijk te realiseren valt op grote schaal, moeten we daarmee leren leven.

Dat betekent niet dat we ons zomaar moeten neerleggen bij de kloof tussen parlement en samenleving en meer bepaald bij situaties waarbij politici niet de belangen van het volk, maar de belangen van het kapitaal verdedigen. Het ontwerpen van politieke structuren moet tot doel hebben die vervreemding aan banden te leggen. Denk maar aan de kieswetgeving, bijvoorbeeld over welke campagnemiddelen geoorloofd zijn. Zo zijn televisiespotjes, met hun exorbitante prijskaartje, bij ons verboden als campagnemiddel.

Ook de regels over campagnefinanciering spelen een grote rol. Bij ons krijgen politieke partijen een dotatie van de overheid. Vaak hoor je daarover het verwijt van zelfbediening. Bovendien is het een rem op de opkomst van nieuwe partijen. De financiering van onze politieke partijen uit de staatskas is dus omstreden, maar in combinatie met strenge limieten op giften legt het wel de corruptie aan banden.

Voorrecht

Vanuit dat oogpunt mogen we ondanks alles van geluk spreken met de Belgische democratie. Wanneer we het komende anderhalve jaar gebombardeerd worden met updates over de Amerikaanse verkiezingsrace, dan mogen we ons vergenoegen in een fantastisch voorrecht. Wanneer onze politici onze belangen verwaarlozen, dan ligt dat immers veel minder aan de invloed van het geld, maar des te meer aan onze eigen politieke luiheid.

(Dries Deweer is politiek filosoof. Hij is als aspirant van het Fonds Wetenschappelijk Onderzoek – Vlaanderen verbonden aan het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte van de KU Leuven.)
 

VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.

Meest gelezen