Wordt Belgische kust op termijn in tweeën gedeeld?

Verdwijnt de westelijke regio van de Belgische kust tegen 2100 grotendeels onder water? Het is een van de vier opties die uit de doeken worden gedaan in de studie 'Metropolitaan Kustlandschap 2100', die het debat op gang moet brengen over de toekomst van onze kust, wanneer die te maken zal krijgen met een stijgende zeespiegel en ook de bredere gevolgen van de klimaatverandering.
Simulatie van de Bipool-variant zoals voorgesteld in het rapport.

Het team van de Vlaamse Bouwmeester heeft samen met de departementen Ruimte en Openbare Werken en de Afdeling Maritieme Dienstverlening van de Vlaamse overheid vier mogelijke scenario's uitgewerkt, weet De Standaard. Experts proberen daarin "de kwaliteiten van de huidige gebieden te maximaliseren" en denken na over de toekomst en leefbaarheid op langere termijn met het oog op klimaatverandering en een stijgende zeespiegel.

Volgens het opvallendste van de vier, de zogenoemde 'Bipool', wordt de westelijke helft van de kust grotendeels opgegeven en overgegeven aan de natuur - "maximaal losgelaten" zoals het rapport vermeldt. "Er wordt niet meer actief geïnvesteerd in zeewering, stedelijke ontwikkeling en productiviteit", staat er te lezen. "De westkust wordt actief 'ontstedelijkt' en 'vernatuurlijkt'."

Wordt Belgische westkust zoals de baai van de Somme?

Volgens architect Joachim Declerck is dit type landschap dat zo ontstaat vergelijkbaar met de baai van de Somme in Noord-Frankrijk, waar je niet enkel de zee hebt maar waar ook het achterland aantrekkelijk wordt gemaakt door water, een kruisbestuiving van toerisme en natuur.

Afhankelijk van de getijden, of bijvoorbeeld bij een storm, kunnen grote gebieden zoals de IJzervlakte daarbij overstroomd raken. Steden als De Panne, Veurne en Nieuwpoort worden niet opgegeven, maar zouden volgens dat scenario omringd kunnen raken door water of moerasgebied.

"De strook van Nieuwpoort naar De Panne ligt nu al op een van de hoogste punten aan de westelijke kust", zegt Declerck. "Het is in principe niet nodig om die speciaal te beschermen. Nu hebben zij daar zicht op zee, in de toekomst kan je komen tot een scenario waarbij ze ook een mooi zicht zullen hebben op een achterliggend landschap." Van een overstroming van bijvoorbeeld De Panne of Nieuwpoort is in dit scenario geen sprake, benadrukt Declerck.

Wordt Belgische kust in twee gedeeld?

De cluster rond Oostende, Zeebrugge, Knokke en Brugge zou dan weer versterkt worden tegen de stijgende zeespiegel en zou een soort groot stadsgewest gaan vormen. Die versterking zou gebeuren met een uitbreiding van de haven van Oostende, verhoogde zandbanken tussen Oostende en Zeebrugge en nieuwe eilandjes voor de kust van Knokke-Heist.

Declerck vergelijkt dit met de cluster Rotterdam-Den Haag. "Het wordt één stedelijke leefomgeving die werk biedt en een aantrekkelijk leefklimaat, zodat de kust niet enkel ouderen maar ook jongeren kan aantrekken."

Wandeling op de dijk zal sowieso anders worden

Dat er op lange termijn iets moet gebeuren, staat als een paal boven water. Daarbij moet ook de "vaste" huidige grens van de kuststrook in vraag kunnen worden gesteld, stellen experts. "Historisch gezien is de Vlaamse kust steeds een variabele grens geweest, onderdeel van een dynamisch kustsysteem dat op natuurlijke wijze voortdurend in beweging is", schrijft waarnemend Vlaams Bouwmeester Stefan Devoldere in een opiniestuk in De Standaard.

We kunnen de kustlijn zoals ze nu is gebetonneerd, aanhouden, zegt hij, maar als we dat op lange termijn willen doen "zullen we de zeedijken verder moeten verhogen - met nefaste gevolgen voor het zicht op zee - of zal er door bijkomende zandaanvulling een uitgestrekt duinenlandschap ontstaan voor de wandeldijk".

Bipool, Zone, Archipel of Mozaïek?

Declerck noemt de "Bipool" niet noodzakelijk de spectaculairste van de vier. In principe zijn ze allemaal ingrijpend, omdat ook de uitdagingen groot zijn. Maar wat zijn dan de drie andere scenario's?

  • Zone, waarbij een smalle strook langs de hele kust wordt versterkt en oprukkend water wordt doorgesluisd naar achterliggende poldergebieden. Er komt daarbij een nieuw, snel mobiliteitssysteem.
  • Archipel, waarbij de woongebieden kwaliteitsvolle leefruimtes blijven en de relatief onbebouwde polders ook hier overtollig water opvangen.
  • Mozaïek, waarbij de kustlijn verder verstedelijkt en de polders door kunstmatig waterbeheer geschikt worden gemaakt voor landbouwactiviteiten. Dit scenario werkt met sterke lineaire infrastructuren zoals wegen en kanalen aan landzijde.

De IJzervallei speelt een sleutelrol

De studie gaat over veel meer dan enkel de kustlijn. Ze snijdt diverse thema's aan waarmee we te maken zullen krijgen met het oog op de klimaatverandering, zoals de waterhuishouding en de balans zout-zoet water in het hinterland, mobiliteit, de vergrijzing en de tweede verblijven aan de kust, landbouw, haveninfrastructuur enz.

Hoe het ook zij, er zullen ingrepen moeten gebeuren. Er moet een nieuwe visie worden ontwikkeld, zodat er niet meer zomaar overal verder wordt verkaveld en bijgebouwd. "We moeten de natuur klaarmaken om water op te vangen, en we zullen de landbouw moeten aanpassen", zegt Declerck daarover. "We kunnen niet zomaar blijven bijbouwen."

De rol van de IJzervallei lijkt daarbij cruciaal: "Die zal steeds meer water moeten opvangen, en bijvoorbeeld ook water moeten kunnen stockeren bij lange, droge periodes."

Meest gelezen