Meester-strateeg Bart De Wever? - Carl Devos

De Wever heeft gesproken. Wat hij precies vertelde was voor kenners van N-VA-standpunten ter zake niet meteen wereldschokkend. Maar wel voer voor veel debat. Dat ging niet enkel over de vraag wat De Wever zei, maar ook over de vraag waarom hij dat zei.

Hoe dan ook, het eerste is een noodzakelijk debat. Niet alles wat De Wever zei was even accuraat, maar zijn uitgangspunt dat het integratiebeleid is mislukt is onvermijdelijk. Dat is een waardevol vertrek-, geen eindpunt. Laat het daar inderdaad over gaan, alweer. Tot dat beleid ooit succesvol is. Al koos De Wever daarna wel voor een uitgesproken en eenzijdige analyse, met veel toewijzing van fouten maar met minder bruikbare oplossingen. De historicus ging wat selectief te werk in zijn feitenrelaas. Maar de ideoloog vertelde wel een mooi aaneensluitend, intern consistent verhaal.

De Wever zette vakkundig de visie uiteen van een centrumrechtse, nationalistische en conservatieve gemeenschapspartij. Over migratie en veel aangrenzende kwesties. Maar net in die snelle en vele combinaties, waarin alles met elkaar verbonden werd, ging het wel eens te snel. En te kort. Waarom moest dat?

Beschouwingen die uit zo’n vraag ontstaan zijn uiteraard vooral speculatief en dus even delicaat als het debat ten gronde, maar veel trivialer. Het gebrek aan nuance in de reacties op wat De Wever zegde, toont zich ook in de verklaring van zijn demarche. De Wever, zo klinkt het volgens een snel optrekkend front van verontwaardiging, is nu eenmaal een beroepsquerulant. Het is karakterieel. Anderen trekken een andere instant-verklaring op: De Wever moest zijn rechtse kiezers, onder wie nogal wat ex-VB’ers, tevreden stellen. En wat De Wever zei botst op veel luid protest, maar geniet ook veel stille instemming.

Misschien. Misschien ook niet. Waarom zou De Wever, zo ver verwijderd van elke electorale confrontatie, dergelijke behoefte voelen? Met de strijd tegen radicalisme, een thema dat N-VA stevig naar zich toetrok, zat het immers al goed.

Omdat, zo klinkt het lekker, die De Wever nu eenmaal een klasse apart is. Denkt altijd vijf zetten vooruit. Is slimmer en sluwer dan zijn verzamelde concurrenten, en al zeker dan het nomadenleger der Wetstraatanalisten. Als zij het vernuft niet zien, dan is het niet omdat het er niet is, maar omdat ze niet in staat zijn het te zien. Zo onversneden als sommige tegenstanders zijn, zo aanhorig zijn de adepten die door het vuur gaan voor hun held. Inderdaad, die De Wever, het is me er eentje.

Maar misschien is het allemaal aardser en gewoontjes. De Wever zou niet de eerste zijn om achteraf toe te geven dat al die vermeende genialiteit in de topjaren, die anderen in elke beweging zagen, op dat moment zelf vooral veel toeval en probeersel was.

Misschien was het een beetje van alles. De Wever die reageerde op een groeiende misvatting, namelijk. dat hij met een eerdere uitspraak racisme en radicalisme met elkaar verbond waarbij het tweede een gevolg van het eerst zou zijn. Linkse emancipatoren ontwaarden een mea culpa, dat de meester fors kwam sluiten en en passant nog eens de puntjes op de i zette. Hij is nu eenmaal ook de voornaamste en meest bevlogen ideoloog van zijn partij. In beginjaren groeide die ideologie nl. langs zijn krantencolumns.

Die rol van offensieve ideoloog botst volgens critici met die van het burgervaderschap van Vlaanderens meest veelkleurige stad. Volgens sommigen blijkt uit deze episode de ongemakkelijke cumul van de voorzitter-burgemeester. Hij, het gezicht van N-VA, moet zijn partij stevig in de markt zetten gezien dat niet op alle fronten tot dusver even succesvol was. Tot ergernis van de man zelve. En dat maakt hem niet meteen de verbindende burgemeester.

Misschien is het omgekeerde wel waar. De Wever is meer burgemeester dan voorzitter. Een Rutten of Beke weegt minstens even zwaar door als de zogenaamde schaduwpremier die alleen al om dat verwijt afstand houdt. Verknocht aan zijn stad, die – zo klonk in oktober 2012 – naar eigen zeggen ‘van ons’ is, omschrijft hij wat er met zijn stad aan de hand is of zou moeten zijn. De Wever is vaker in en over Antwerpen te horen dan in en over de parking.

Heeft u de afgelopen maanden Bart De Wever even krachtig en beslist gehoord over de gevolgen van de zesde staatshervorming? De tax shift? De besparingen? De hervormingen van de pensioenen of van de werkloosheid? Er waren scherpe uitvallen richting Kris Peeters of het gekibbel in de coalitie, een stevige tik naar vakbonden, maar in niets en nergens kwam voorzitter De Wever recent in de buurt van deze burgemeester De Wever.

Dit was misschien of niet een bliksemafleider, de enige "afrit crisis" waar N-VA de kracht van verandering voluit wil laten zien in een van socialisten bevrijde wereld. Wie zal het zeggen. In elk geval raakte dit de kern van de gemeenschapspartij N-VA en het buikgevoel van velen. Het enige wat De Wever misschien deed was, feilbaar zoals al zijn soortgenoten, zijn gedacht zeggen. Het is iets gemakkelijker om in deze integratiediscussie de eigen beginselen fors te onderlijnen dan een begrotingscontrole door te komen zonder het klassieke knip-en-plak-werk.

Zoals de groeiende Johan Van Overtveldt in Knack aangeeft is ‘geleidelijke verandering’ beter dan ‘brutale maatregelen’. Van Overtveldt laat ook weten dat journalisten te snel en te vaak ‘een groot plan’ zoeken ‘achter deze of gene tussenkomst van een partijvoorzitter’: ‘in werkelijkheid loopt alles veel toevalliger en chaotischer dan geschreven wordt.’

(Carl Devos is politoloog aan de Universiteit Gent.)