"Niet elke strijder die terugkeert, is tikkende tijdbom"

"Het is heel moeilijk om uit te maken als iemand terugkeert hoe die terugkeert en in welke gemoedstoestand." Rik Coolsaet ziet de gemiddelde Syrië-strijder duidelijk niet als een geradicaliseerde moslim. "Het is moeilijk om er een cijfer op te plakken, maar pakweg de helft is gedesillusioneerd of wil zich terugtrekken in een hoekje, of wil op een of andere manier weer de band met zijn vroeger leven aanhalen."

Opvallend is dat veel Syrië-gangers erg jong zijn, vaak 16 tot 20 jaar. Rik Coolsaet probeert de gevolgen van een tijdje Syrië duidelijk te maken. "Als je naar zo’n strijdtoneel gaat en je ziet de gruweldaden die daar gebeuren -  en je neemt deel aan die gruweldaden – dan doet dat iets met je."

Coolsaet erkent dat sommigen in Syrië inderdaad geradicaliseerd zijn geraakt. "Dat is waarschijnlijk het verhaal geweest van de cel in Verviers." Maar niet elke teruggekeerde Syrië-strijder is een potentiële terrorist, "niet noodzakelijk elke strijder die terugkeert is een tikkende tijdbom". Een duidelijke boodschap voor het beleid.

In deze tijden van verhoogde terreurdreiging kijken we wel eens met een fronsend voorhoofd naar die Syrië-gangers. "Je hebt er dus uit België ongeveer 360 die vertrokken zijn, en daarvan zijn er een 100 teruggekeerd", duidt de professor de omvang van het probleem.

Maar dat er wel degelijk een probleem is, daaraan kan niet worden getwijfeld. Maakt u zich echter geen illusies: "Je hebt geen mirakeloplossing omdat de motivaties om naar ginder te gaan zo verscheiden zijn als het gevoel dat men heeft als men terugkeert. Je hebt als het ware geen standaard antwoord. There is no silver bullet."

In ons land wordt gewerkt met een dreigingsprofiel per teruggekeerde Syrië-ganger. Een goede zaak, vindt Coolsaet. "De sleutel ligt op het lokale niveau. Nationaal kan je een kader maken, maar het is op het lokale niveau dat zowel preventie als nazorg de belangrijkste sleutel is. Dit gebeurt in sommige steden en gemeenten naar behoren, in andere veel minder."

Bij de aanpak van de federale regering heeft hij wel bedenkingen. "De beslissing om de nationaliteit af te pakken heeft nogal wat consequenties, want dat blijkt juridisch alleen maar mogelijk te zijn voor een beperkt aantal mensen." De para's in het straatbeeld vallen op, maar of ze echt het verschil maken, is niet duidelijk. Coolsaet heeft het wat schamper over "veiligheidstheater", dat wellicht geen echte oplossing biedt.

Het moge duidelijk zijn: jongelui trekken naar Syrië om verschillende redenen. "Dat zijn geen fundamentalisten in de klassieke betekenis van het woord. Hun religieuze kennis is zeer oppervlakkig. Er zijn verhalen bekend van jongeren uit Birmingham die net voor hun vertrek naar Syrië op Amazon “Islam for dummies” gaan kopen zijn om te kunnen meepraten. De religieuze kennis is heel oppervlakkig."

Rik Coolsaet vraagt zich vooral af wat een "tour of duty" in Syrië met een mens doet. "In een gruwelijke situatie zitten is nog erger voor iemand die 20 is, of 16, of 17. Alle prioriteit moet echt gelegd worden op het verhinderen dat jongeren vertrekken, want daar zijn ze een vogel voor de kat."