Hoop of hoogmoed in Athene - Bert De Vroey
De verkiezingsoverwinning van de radicaal-linkse alliantie Syriza leek veel Grieken een straaltje hoop te geven, net zoals de slogan van de partij het ook geformuleerd had: ‘Er zal weer hoop zijn’. Zelfs diegenen die niet voor Tsipras en zijn linkse formatie gestemd hadden, leken een zucht van opluchting te slaken dat er eindelijk ‘verandering’ kon komen - een breuk met het bezuinigingsbeleid waarvan het nut en de baten voor de doorsnee-Griek nog nergens te ontwaren waren. ‘Laat ze het maar ’s proberen, het kan moeilijk erger worden dan het al was,’ leek het devies.
Een onwaarschijnlijke bondgenoot (1)
Gesterkt door die brede steun van de bevolking ging de jonge would-be-premier meteen aan de slag. Zonder tijd te verliezen aan langdurige discussies of plichtplegingen, en alsof hij het terrein van tevoren al had verkend en het pad had geëffend, smeedde hij in de tijdspanne van een half uur een coalitie met een onwaarschijnlijke bondgenoot: de Onafhankelijke Grieken (ANEL) van Panos Kammenos. Radicaal-links met radicaal-rechts, verenigd in hun afkeer van de door Europa gedicteerde besparingsprogramma’s.
Dat was meteen een eerste signaal dat het Tsipras menens was met zijn plannen om die besparingsprogramma’s en de Griekse schuld grondig te herzien. Kammenos en zijn rechts-nationalistische partij zijn zo mogelijk nog principiëler tegen buitenlandse bemoeienis gekant dan de linkse fracties van Syriza. Door samen aan tafel te gaan zitten met Europa ontnemen ze zichzelf de kans op soepelheid en toegevingen: de éne houdt de andere in de gaten.
Een onwaarschijnlijke bondgenoot (2)
Intussen is duidelijk dat ze elkaar op nog een tweede spoor gevonden hebben: kritiek op Europa’s buitenlandbeleid. Zowel Syriza als de nationalisten onderhouden goede contacten met Moskou - de eersten vanuit hun communistische traditie, de anderen vanuit een cultureel-godsdienstige identificatie met het orthodoxe Rusland. In beide gevallen resulteert dat in verregaand begrip voor Poetin’s optreden in Oekraïne en tegenover de NAVO. Volgende week zal Panos Kammenos van ANEL als kersvers minister van defensie met zijn NAVO-collega’s vergaderen in Brussel. Benieuwd hoe hij zich daar zal opstellen en door de anderen zal ontvangen worden.
Dat Athene meteen een resolutie over nieuwe sancties tegen Rusland heeft afgeblokt, bewijst dat de nieuwe regering niet bang is voor de confrontatie met Europa. Het kan een pose zijn, krachtpatserij of een wat onvolwassen vorm van afrekenen met de voorgangers. Dat gebeurt wel vaker als een partij voor het eerst aan de macht komt na een gepolariseerde verkiezingsstrijd. Maar de vraag is of dit in de huidige omstandigheden meer kan inhouden dan een vruchteloze vlucht vooruit.
Welke agenda?
Bij Syriza weet elke verstandige en rechtgeaarde militant dat de alliantie met ANEL slechts tijdelijk kan zijn: de ideologische verschillen tussen de partners zijn net zo breed en diep als die tussen, pakweg, de Partij van de Arbeid en Lijst Dedecker (zonder die Vlaamse partijen inhoudelijk te willen gelijkstellen met de inhoudelijke lijn van de Griekse partijen). Bij de nationalisten haten ze heel wat van de linkse activisten van Syriza tot diep in hun vezels; ze haten hun openheid voor immigranten, hun atheïsme of hun pleidooien voor holebi-rechten. Toch knijpen ze wederzijds hun neus dicht en stormen ze samen naar voren, tegen Europa op.
Of dat alles tot redelijke en constructieve onderhandelingen en tot een duurzaam socialer beleid kan leiden, is zeer de vraag. Syriza heeft de legitieme hoop van de Grieken op een uitweg uit de crisis en het crisisbeleid weten aan te spreken en kanaliseren. Het is de verantwoordelijkheid van Tsipras om hiermee zorgvuldig en resultaatgericht om te springen. De kans op een compromis met Europa over de schulden en de besparingen is niet onbestaande. Het helpt alleen niet echt dat er tegelijk een tweede front tegen Brussel wordt geopend. Als Tsipras de confrontatie belangrijker vindt dan de uitkomst dreigt hij zijn historisch mandaat al snel te verkwanselen.
Of is de jonge premier uit op een snelle mislukking, nieuwe verkiezingen en dan een absolute meerderheid? Zo’n gok zou helemaal getuigen van een blind soort overmoed. Hoop is gerechtigd, hubris wordt door de schikgodinnen vroeg of laat bestraft. Zelfs een atheïst ontkomt daar niet aan.
(Bert De Vroey is buitenlandredacteur voor de VRT en bracht de voorbije jaren meermaals verslag uit over en vanuit Griekenland)