Bang voor het verkeerde - Dieter Ceustermans
Een Belgische vrouw van tussen de 15 en de 40 moet zich trouwens over niets anders zorgen maken dan dat ze niet zelf uit het leven stapt. Zelfdoding is in die leeftijdscategorie namelijk doodsoorzaak nummer 1. Voor Belgische mannen tussen 20 en 54 geldt hetzelfde. Slik bis. Hoewel: kan het ons eigenlijk wel iets schelen allemaal? Dringt het wel door? Ik vraag het me af soms.
Waar blijft het debat?
Waar blijft 'Het grote zelfdodingsdebat', het 'Groot Debat over Partnergeweld' of 'Het Grote Verkeersdebat'? Waar blijft het besef dat we klaarblijkelijk veel meer behoefte hebben aan het behoud of het herstel van ons welzijn dan van onze welvaart? Uit onderzoek is intussen al herhaaldelijk gebleken dat er, zodra er in je basisbehoeften is voorzien, nagenoeg geen verband meer is tussen welvaart en welzijn. Maar dat feit is klaarblijkelijk nog altijd niet overal doorgedrongen.
Veiligheid voor alles, zo blijkt
En dus stel ik vast dat er de laatste weken langzaam maar zeker een consensus is gegroeid over het feit dat er in de huidige omstandigheden niet bespaard kan en mag worden op de middelen van de veiligheidsdiensten. De dreiging is acuut, zo luidt het, het zou onverantwoord zijn om nu de middelen te beknotten. Waarvan akte.
Maar dan vraag ik me af: kan er in de huidige omstandigheden dan wèl bespaard worden op welzijn? Hoe absurd is het om te besparen op welzijn in een poging om de welvaart op peil te houden, als er door dat gebrek aan welzijn jaarlijks duizenden doden vallen in onze contreien? Doden waar we min of meer zeker van zijn bovendien, omdat ze intussen al jarenlang onze statistieken doen uitpuilen.
Oogkleppen
Ik denk dat het te maken heeft met wat psychologen en hersenwetenschappers 'het beschikbaarheidsvooroordeel' noemen, het verschijnsel dat mensen de waarschijnlijkheid van een gebeurtenis hoger gaan inschatten naarmate ze zich die beter voor de geest kunnen halen. In dit geval dus: de aanslagen in Parijs en al de aandacht voor terreuronderwerpen die daaruit is voortgevloeid hebben er voor gezorgd dat wij ons allemaal levendig kunnen voorstellen hoe een terroristische aanslag in zijn werk gaat en als een rechtstreeks gevolg daarvan gaan we ook de kans op zo'n aanslag veel hoger inschatten dan die in werkelijkheid is.
Bovendien riskeren we daarbij andere, veel waarschijnlijkere risico's uit het oog te verliezen. En tot overmaat van ramp leidt dat beschikbaarheidsvooroordeel in zeer veel gevallen ook nog eens tot een zogeheten beschikbaarheidswaterval. Dat is het fenomeen waarbij de overmatige aandacht van het publiek voor een bepaalde kwestie ertoe leidt dat ook de politici en de media hun blikveld versmallen, zodat er uiteindelijk onevenredig veel aandacht en mensen en middelen naar die kwestie gaan, terwijl andere, vaak veel relevantere domeinen onderbelicht en onderbedeeld blijven. In die zin kost de fixatie op terreur ons mensenlevens, elke dag weer.
Zware verantwoordelijkheid
Het is dan ook een verpletterende verantwoordelijkheid van de media en van de politici, lijkt me, om in al die emotionele chaos voor enig perspectief te blijven zorgen en de zaken tot reële proporties te herleiden, zelfs als dat misschien niet meteen tot de meeste lezers, de beste kijkcijfers of de meeste kiezers leidt. En in elk geval is het uit den boze om het vuurtje eigenhandig nog wat op te poken, zoals sommigen in dit soort omstandigheden met zichtbaar genoegen doen.
Een bevolking die banger is voor terreur dan voor verkeersongevallen, zelfdoding of partnergeweld? Het is een blaam voor ons allemaal.
(Dieter Ceustermans is de auteur van de romans Vluchtmisdrijf (2009) en Breaking News (2011).)