"Polen blijft voor eeuwig een joods graf"

Aan de plechtigheid namen de presidenten van Polen, Duitsland, Oostenrijk, Frankrijk en Oekraïne deel. De Russische president Vladimir Poetin was niet van de partij. De Russische delegatie werd  geleid door zijn stafchef Sergej Ivanov. Uit eigen land namen koning Filip, koningin Mathilde, premier Charles Michel en minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders deel aan de herdenking.

Vanochtend legden de Poolse president Komorowski en overlevenden van Auschwitz al kransen bij de dodenmuur, waar indertijd executies werden voltrokken. Voorts was er net buiten het kamp een herdenking met overlevenden.

Rond 15.30 uur, het tijdstip waarrond de Russen destijds het kamp bevrijdden, begon de officiële herdenking in een grote tent over de spoorlijn die naar het kamp leidt. Komorowski sprak er zijn respect en erkenning uit voor de Sovjet-Russische soldaten die het kamp hebben bevrijd. Hij noemde zijn thuisland een "eeuwig joods graf".

Komorowski riep voorts op racisme en antisemitisme een halt toe te roepen. "Tegen elke vorm van relativering van het nationaalsocialisme moet beslist weerstand geboden worden", zo zei de president.

De Amerikaanse president Barack Obama was niet aanwezig op de plechtigheid, maar greep de herdenking aan om nogmaals te waarschuwen tegen het antisemitisme dat her en der de kop opsteekt. Hij riep de internationale gemeenschap op er alles aan te doen opdat dergelijke genocide zich nooit meer voordoet.

Verschillende overlevenden van het kamp namen het woord en er werd muziek gespeeld van Szymon Laks, een Pools-Joodse componist die het kamporkest leidde en de oorlog overleefde. Een 88-jarige overlevende zong een begrafenislied van de Asjkenazi-joden.

Zeventig jaar geleden waren het de Sovjettroepen die Auschwitz bevrijdden. De afwezigheid van de Russische president Poetin is daarom opmerkelijk. De oorzaak ligt in een diplomatieke rel tussen Polen en Rusland. Polen staat erg kritisch ten opzichte van de Russische betrokkenheid bij het conflict in het oosten van Oekraïne, en wilde de president niet openlijk uitnodigen.

De organisatoren van de herdenking hadden daarom dit keer geen personen, maar gewoon landen uitgenodigd. Het Poolse ministerie van Buitenlandse Zaken zegt dan ook dat Poetin de herdenking had kunnen bijwonen, als hij dat gewild had.

Poetin zelf woonde een herdenking van de bevrijding van Auschwitz bij in Moskou. Daarin noemde hij elke poging om de geschiedenis te herschrijven onaanvaardbaar en immoreel. "Dikwijls steekt achter deze pogingen de wens om zijn eigen schaamte, zijn lafheid, zijn hypocrisie en verraad en zijn passieve of actieve medeplichtigheid met de nazi's te verbergen", aldus Poetin in een verwijt aan de westerse landen en Oekraïne.

Ook in Duitsland is de verjaardag van de bevrijding op verschillende plaatsen herdacht. In een toespraak in het parlement zei de Duitse president Joachim Gauck dat de herinnering aan de Holocaust een zaak blijft van alle burgers die in Duitsland leven. Volgens Gauck is er "geen Duitse nationaliteit zonder Auschwitz".

"Hier in Duitsland, waar we elk dag huizen zien van waaruit Joden gedeporteerd werden.Hier in Duitsland,waar de genocide werd gepland en georganiseerd.Hier is de gruwel van het verleden dichtbij,en de verantwoordelijkheid voor vandaag en morgen groter dan waar dan ook" aldus Gauck.

De morele plicht van Duitsland ligt niet alleen in het herinneren, maar geeft het land ook een missie, stelt Gauck. "Bescherm de menselijke waardigheid, bescherm en bewaar de rechten van elke mens." Hij verwees daarbij uitdrukkelijk naar de verscheidenheid van de huidige Duitse samenleving.