Grexit-dreiging niet meer dan blufpoker – Bruno Tersago

Nauwelijks een dag nadat bekend geworden was dat de Grieken naar de stembus moeten om een nieuw parlement te kiezen, was het woord grexit weer te horen. Een vertrek van Griekenland uit de eurozone zou weer mogelijk zijn, als gevolg van de politieke crisis in het land. Hoe reëel is een grexit en boezemt het de Griekse kiezer angst in?
analyse
Analyse

De term grexit viel voor het eerst in het voorjaar van 2012, in de aanloop naar de parlementsverkiezingen. Griekenland moest een streng besparingsbeleid volgen, neergeschreven in een zogenaamd memorandum, in ruil voor een noodlening die ervoor moest zorgen dat het land niet failliet zou gaan. De reactie van de Griekse bevolking was heftig en de stembusslag dreigde gewonnen te worden door politieke partijen die radicaal gekant waren tegen het memorandum. De campagne werd toen gevoerd rond de angst of Griekenland al dan niet in de eurozone zou blijven. Ondanks het feit dat Antonis Samaras in zijn verkiezingscampagne beweerde dat hij het memorandum zou verscheuren, zou hij Griekenland in de eurozone houden, terwijl werd gezegd dat het opkomende SYRIZA terug wilde naar de drachme.

De economische kosten van een grexit-scenario waren destijds aanzienlijk, omdat vooral Franse en Duitse banken nog heel wat Grieks schuldpapier in handen hadden. Niet alleen nationaal, maar ook internationaal werd heel wat druk uitgeoefend om ervoor te zorgen dat SYRIZA niet aan de macht kwam. Het Duitse weekblad Spiegel schreef dat de leider van de partij, Alexis Tsipras, de gevaarlijkste man van Europa was.

Januari 2015

Het sneeuwt in Athene en de temperatuur flirt met het vriespunt. Honderdduizenden mensen hebben geen geld voor stookolie. ‘s Avonds hangt er een dichte, verstikkende rook boven de Griekse hoofdstad: crisissmog. Het brandt in je ogen en keel. Mensen branden in pelletkacheltjes en open haard alles wat ze kunnen vinden om zich toch enigszins te verwarmen. De opvangzalen voor daklozen lopen vol.

Antonis Samaras heeft tijdens zijn bewind de voorbije 2,5 jaar het memorandum niet verscheurd, maar mee ondertekend en op de letter gevolgd. Hij heeft wetten aangenomen door middel van wettelijke decreten waarvoor geen stemmingen in het parlement nodig waren, hij heeft stakingen verboden door marsorders uit te vaardigen, hij heeft de openbare omroep gesloten, en hij heeft flink gesneden in de lonen en de pensioenen. Onder zijn bewind is de werkloosheid tot 27% opgelopen, leeft een derde van de Grieken onder de armoedegrens, hebben 3 miljoen mensen geen toegang meer tot de gezondheidszorg, en zijn volgens Unicef meer dan 400.000 kinderen ondervoed.

De kaart van de angst

Onder deze omstandigheden werd het woord grexit weer gebruikt. Het weerklonk eerst in Athene: het was de premier zelf die ermee aan kwam zetten toen de datum voor parlementsverkiezingen op 25 januari werd vastgepind. Voor vele Grieken speelt Samaras de kaart van de angst uit, omdat hij geen politiek programma heeft: hij is door zijn handtekening onder het memorandum gebonden om de politiek te voeren die in Berlijn en Brussel wordt uitgestippeld. Hij probeert in zijn verkiezingscampagne de kiezers ervan te overtuigen dat de grexit er zeker komt met SYRIZA aan het bewind, maar leider Alexis Tsipras noemt het scenario iets van 2012. Grexit is voor hem niet meer dan opgewarmde kost. SYRIZA zal de euro behouden.

Kort nadat Samaras over grexit sprak, kwamen de term ook weer aanwaaien vanuit Berlijn. Duitsland wordt erg moe van Griekenland: het zogenaamde reddingsprogramma werpt niet de beoogde vruchten af, en bepaalde structurele hervormingen worden niet uitgevoerd. Met een overwinning van de antibesparingspartij SYRIZA is het vrijwel zeker dat het programma niet verder zal worden uitgevoerd, en dat zou kunnen leiden tot een politieke besmetting. In het zuiden scoren meerdere antibesparingspartijen erg goed in opiniepeilingen en bij een verkiezingsoverwinning van SYRIZA zouden die aan geloofwaardigheid kunnen winnen.

De Grieken steigeren

Wolfgang Schäuble zei afgelopen week dat Griekenland zich hoe dan ook aan de gemaakte afspraken moet houden, welke regering er op 26 januari ook aantreedt. De Grieken steigeren bij deze uitspraken en vinden dat hun democratisch recht om te kiezen voor hun eigen lot wordt ondermijnd. Het gevoel dat Berlijn de politiek in Athene oplegt, zou hen nog meer in de richting van SYRIZA kunnen drijven.

Overigens kan een Europees land niet zo maar uit de eurozone worden gezet. Het moet daartoe zelfstandig beslissen. En Griekenland zal dat niet doen. Driekwart van de Grieken wil de euro blijven behouden, zij het niet te allen prijze. Een groot deel van de bevolking zit namelijk op het tandvlees en een terugkeer naar de drachme, met alle financiële ellende die daarbij zou kunnen komen kijken, schrikt hen niet meer af.

Ondertussen springen Berlijn en Brussel meer behoedzaam met de term grexit om. De eurozone is nog steeds niet uit woelige wateren, en de financiële markten reageren nog steeds paniekerig op het grexit-scenario. Daarom denken ook vele Grieken dat de dreiging van een grexit niet meer dan blufpoker is om het politieke spelletje te winnen. Grexit zal in ieder geval niet meer de factor zijn die het stemgedrag bepaalt op 25 januari, zoals dat in 2012 het geval was.

(De auteur is VRT-correspondent in Griekenland.)

Meest gelezen