De lessen van Luxleaks - Michel Maus

In de nasleep van het rapport wordt nu overal de “wat nu”-vraag gesteld. Het is en blijft een feit dat het gros van de afgesloten Luxemburgse fiscale akkoorden gewoon passen binnen het wettelijk kader van de fiscaliteit en het dus voor de fiscale administraties een zeer moeilijke opgave wordt om de opgezette fiscale constructies in Luxemburg omver te werpen. In zekere zin kun je het de Luxemburgse fiscale vluchtelingen dan ook niet kwalijk nemen dat ze in het belastingvrije gat zijn gedoken en hun fiscale slag hebben geslagen.

Maar anderzijds wringt het wel bij heel wat belastingplichtigen dat ze vaak meer belastingen betalen dan de sterkste financieel-economische spelers van onze samenleving. Zo bijvoorbeeld liet accountant Stefaan Kindt op Twitter weten dat hij met zijn bedrijfje meer belasting betaalt dan één van de Luxemburgse filialen van Inbev. Tja dan weet je dat de doorsnee Belg zich na Luxleaks voelt zoals een everzwijn tijdens het jachtseizoen in de Ardennen.

Er groeit dan ook duidelijk een onderstroom tegen de vaak extreme vormen van belastingontwijking. Meer en meer eist de goegemeente dat iedereen die deelneemt aan onze samenleving zijn fiscale fare share moet betalen. Met dit besef lijkt ook de politiek stilaan uit zijn fiscale winterslaap te ontwaken. Bij ons kondigde Minister Van Overtveldt al aan dat hij stappen zou ondernemen. En ook in de andere EU-lidstaten blijkt de politieke wereld Luxleaks niet zo maar te laten passeren.

Maar de grote vraag is natuurlijk, hoe doe je dat strijden tegen internationale belastingontwijking? Elk land kan nu in principe de hand in eigen boezem steken en komaf maken met allerlei fiscale gunstregimes die vaak enkel het belang dienen van een geprivilegieerde sector. Maar met louter nationale maatregelen los je een internationale problematiek natuurlijk niet op.

Om de ongeoorloofde vormen van belastingontwijking aan te pakken is er op internationaal vlak een “coalition of the willing” noodzakelijk die dan de nodige druk kan leggen op de “non-willing”. Dit kan in principe zo moeilijk niet zijn. Waarom bijvoorbeeld kan men op Europees niveau aan de lidstaten geen minimale belastingbarema’s opleggen? Op het vlak van BTW heeft men dat wel gedaan, dus waarom zou dat dan niet kunnen voor de inkomstenbelastingen? En ook de deloyale concurrentie tussen de EU-lidstaten kan men aankaarten door bijvoorbeeld het gebruik van pure brievenbusvennootschappen uit te sluiten. Kortom er zijn wel wat juridische mogelijkheden om het probleem aan te pakken, tenminste als de politieke wereld de stap wil zetten.

Maar hier wringt precies het schoentje. In Luxleaks wordt Luxemburg nu nadrukkelijk met de vinger gewezen, maar ook bij de fiscale regimes van bijvoorbeeld Nederland, Ierland en Oostenrijk kunnen ethische vragen worden gesteld. En ook ons land met zijn notionele interestaftrek, zijn fiscaal regime voor octrooi-inkomsten en zijn belastingvrijstelling voor meerwaarden op aandelen kan aan de fiscale schandpaal worden genageld.

En het is precies omwille van het feit dat elk land op zich wel ergens een fiscale oase heeft dat de problematiek zo moeilijk ligt. Elke lidstaat vreest immers voor een fiscale boemerang waardoor het gedwongen wordt om de eigen gunstregimes af te schaffen als het zelf de internationale druk op andere landen opvoert. En ook politici trillen als een espenblad als ze moeten raken aan de fiscale privileges die ze hebben toegestaan aan multinationals, of erger nog die ze zich hebben laten dicteren door multinationals. Dan haalt de angst voor fiscaal gezichtsverlies altijd de bovenhand op het fiscaal rechtvaardigheidsgevoel. Kortom er zal nog flink wat politiek water door de Moezel moeten vloeien vooraleer we echt juridische vooruitgang kunnen boeken.

Maar anderzijds mag de kracht van de publieke opinie ook niet worden onderschat. Dit bleek vorig jaar reeds in de UK toen Starbucks, Google en Amazon zich in een bijwijlen hilarische hoorzitting in het Britse lagerhuis moesten komen verantwoorden voor hun belastingontwijkende structuren. Met succes overigens, want door deze name and shame-techniek hebben deze bedrijven ingebonden en zijn ze “vrijwillig” meer belasting gaan betalen in de UK, al kan de fiscale blokkade van een aantal Starbucks-vestigingen daar ook voor iets tussen zitten. Ik ben eerlijk gezegd razend benieuwd of ook onze Belgische politici het lef zouden hebben om pakweg Albert Frère, Philippe de Spoelbergh en Jean Pierre Berghmans op het parlementaire fiscale matje te roepen.

En ondertussen kunt uzelf ook uw steentje bijdragen. Belastingontwijking is niet enkel weggelegd voor multinationals en miljardairs. Ook u kunt met wat creativiteit slimme fiscale stappen zetten en flink op uw belastingen besparen. Als de politiek niet bougeert en de fiscaliteit niet rechtvaardig maakt, moet u stoppen met verontwaardigd te zijn en zelf maximaal belastingen ontwijken. Dat bent u aan uzelf verschuldigd. Denk daar maar eens over na als u vanavond in uw luie zetel van Ikea op uw Apple iPad wat Googelt, een biertje van Inbev in de hand.

(Prof. Dr. Michel Maus, Docent Fiscaal Recht VUB en UA.)